Leugh mi seann leabhar o chionn ghoirid. Tha e air a sgrìobhadh ann am Beurla. Ach tha e mu dheidhinn na Gàidhlig. ’S e an tiotal a th’ air
The Gaelic Etymology of the Languages of Western Europe and more especially of the English and Lowland Scotch and of their slang, cant and colloquial
dialects.
Abair tiotal!
B’ e an t-ùghdar Teàrlach MacAoidh. Bha ùidh mhòr aige sa Ghàidhlig. Bha e a’ smaoineachadh gu robh buaidh aig a’ Ghàidhlig air mòran chànanan Eòrpach. Tha
mi a’ dol a thoirt sùil air faclan bhon leabhar a tha a’ tòiseachadh le “b”.
An toiseach am facal baste. Tha sin a’ ciallachadh mar a chuireas còcaire lionn thairis air feòil. Sgrìobh MacAoidh gun tàinig sin à baist – facal Gàidhlig. Baist, baisteadh – immersing in water, baptizing. Às dèidh sin tha Bastille aige – an seann phrìosan ann
am Paris. Bha am prìosan sin ainmeil. Thòisich an Rìgh Teàrlach V an obair-togail air ann an trì cheud deug is seachdad (1370). Ach cò às a thàinig an
t-ainm? Tha na sgoilearan ag ràdh gun tàinig e bho fhreumh Gearmailteach. Tha iad ag ràdh gu robh e a’ ciallachadh “togail”. Ach bha beachd eile aig
Teàrlach MacAoidh. Sgrìobh esan gu robh e a’ tighinn bho dhà fhacal Gàidhlig – bàs no “death” agus tiodhlaic no “bury”– bàs-tiodhlaic. Anns a’ phrìosan bha mòran a’ faighinn bàs. Agus bha iad air an tiodhlacadh. Bàs-tiodhlaic – bastile…Mmm…
A-nise bauble. San latha an-diugh, bidh daoine ag ràdh gur e bauble dèideag bheag. Rud nach eil luachmhor. Ach o shean bha e a’
ciallachadh “maide aig amadan cùirte”. Air a’ mhaide bha dosan is clagan. Thàinig bauble don Bheurla bhon Fhraingis. Ach ciamar a fhuair e
a-steach don Fhraingis?
Tha MacAoidh ag ràdh gun tàinig e bhon Ghàidhlig bà, “a fool”, agus ball, “an instrument”. Bà-ball – bauble. Uill, chan eil mi
fhìn cho cinnteach. Dè do bheachd fhèin?
