An t-seachdain sa chaidh, bha sinn ann an Èirinn. Bha sinn ann an Contae Mhaigh Eo. Bha mi ag innse dhuibh mu charragh-cuimhne. Tha an carragh-cuimhne
faisg air an Dubh Loch. Tha grunn sgrìobhaidhean air ann am Beurla. Nam measg tha seo: “How can men feel themselves honoured by the humiliation of their fellow beings?”: Mahatma Gandhi. Tha sgrìobhadh eile air a tha a’
cuimhneachadh “the hungry poor who walked here in 1849”. Cò bh’ annta?
Anns a’ Mhàrt ochd ceud deug, ceathrad ’s a naoi (1849), bha muinntir taobh an iar na h-Èireann gu math bochd. Bha gaiseadh a’ bhuntàta ann. Cha robh biadh
gu leòr aig na daoine. Thachair rudeigin uabhasach faisg air an Dubh Loch.
Chaidh buidheann de dhaoine gu Taigh nam Bochd ann an Cluain Cearbán, no Louisburgh. Tha am baile sin gu tuath air an Dubh Loch. Dhiùlt an
t-oifigear biadh a thoirt dhaibh. Cha d’ fhuair iad biadh sam bith. ’S e dìreach am Bòrd – The Board of Guardians – a thug biadh seachad.
Bha dithis aig a’ Bhòrd a’ coinneachadh beagan mhìltean air falbh. Bha e a’ fàs dorch. Chuir na daoine an oidhche seachad a-muigh. Bha i fuar is fliuch. An
ath mhadainn choisich iad don àite far an robh buill a’ Bhùird.
Ràinig iad an t-àite aig meadhan-latha. Bha na buill – an Coirneal Hograve agus Mgr Lecky – a’ gabhail biadh. Cha tàinig iad a-mach airson greis.
Nuair a thàinig iad a-mach bha droch naidheachd aca. Cha robh biadh aca airson nan daoine. Dh’fhalbh na daoine. Bha iad a’ coiseachd air ais a Chluain
Cearbán. Bha iad fuar is fliuch. Bha iad lag le acras. Air an oidhche sin chaochail mòran dhiubh – a-muigh air an dùthaich.
Chan eil duine cinnteach cia mheud duine a chaochail. ’S dòcha còrr is dà cheud. Bha e muladach.
Bidh feadhainn a’ dol air chuairt gach bliadhna eadar an Dubh Loch is Cluain Cearbán. Bidh iad a’ cuimhneachadh na thachair. O chionn sia bliadhn’ deug,
chaidh an t-Àrd-easbaig Desmond Tutu à Afraga a Deas air a’ chuairt. Chaidh an carragh-cuimhne a chur suas às dèidh sin.
