Ge b’ e a dhòirteas fuil duine, le duine dòirtear fhuil-san.
A bheil sibh eòlach air an abairt sin? Tha i às a’ Bhìoball. ʼS e an
earrann gu lèir: Ge b’ e a dhòirteas fuil duine, le duine dòirtear
fhuil-san, oir ʼs ann an dealbh Dhè a rinn e an duine. Tha e a’ nochdadh gu
math tràth anns an t-Seann Tiomnadh, ann an Genesis Caibideil IX, Rann 6.
Carson a tha mi a’ tòiseachadh le sin? Uill, bha mi a’ leughadh seann
chunntas de mhurt air a’ Ghàidhealtachd, agus chrìochnaich an cunntas leis
an earrainn sin à Leabhar Genesis. Chì sinn carson, nuair a thig an cunntas
agam fhìn gu crìch.
Thachair e ann an sia ceud deug, ceathrad ʼs a trì (1643) ann am paraiste
Chnoc Mhoire faisg air a’ Mhanachainn. Bha uachdaran ann am Fionn Ghasg, no
mar a chanadh na Gàidheil anns an sgìre sin, ‘Fionn-uisg’. ʼS e Sìm Friseal
an t-ainm a bh’ air.
Bha fear ann ris an canadh iad Iain mac ʼan Mhòir a bha ag obair dha. Chan
e duine onarach a bh’ ann.
Latha a bha seo, bha Iain mac ʼan Mhòir a’ bualadh arbhar. Aig deireadh
latha-obrach mar sin, bhiodh cead aige connlach a thoirt dhachaigh leis.
Ach, gu tric, am broinn na connlaich, chuireadh e sìl
eòrna am falach. Bha e a’ goid an eòrna a bhuineadh do a
mhaighstir. An latha seo, gu mì-fhortanach dha, thuit am poca de dh’eòrna
às a’ bhad chonnlaich aige.
Bha gille, a bha ag obair don aon uachdaran, faisg air làimh, agus chunnaic
e na thachair. B’ esan Dòmhnall mac Uilleim. Rinn Dòmhnall trod ri Iain
airson a bhith eas-onarach. ‘Chuir ar maighstir earbsa annad, Iain,’ thuirt
an gille, ‘agus tha thu a’ briseadh sin.’
Bha an t-eagal air Iain gum faigheadh e a leabhraichean nan cluinneadh an
t-uachdaran mun ghnothach. Chuir e plana ri chèile airson Dòmhnall a mhurt.
Chaidh e thuige. ‘Lorg mi ròn mòr marbh air a’ chladach,’ thuirt e. ‘Chan
eil fios aig duine eile mu dheidhinn, ach mo bhràthair-chèile, Iain
MacCoinnich. Carson nach tig thu còmhla rinn, agus gheibh sinn uile an
treas cuid dhen chlosach.’
Cha do thuig Dòmhnall an cunnart san robh e. Thachair an dithis ri Iain
MacCoinnich aig a’ chars – ʼs e sin am fearann còmhnard bog ri taobh Linne
Fharair. Gun rabhadh, thug Iain mac ʼan Mhòir biodag a-mach, agus shàth e
an gille tro a chridhe. A rèir choltais, cha do thuig Iain MacCoinnich gur
e murt a bha fa-near dhaibh. Bha an t-eagal air gun canadh a
bhràthair-chèile gun robh esan cuideachd an sàs anns an droch ghnothach.
Thuirt Iain mac ʼan Mhòir ris, ‘Sàth thusa e, Iain. Bidh thu fhèin a cheart
cho ciontach ʼs a tha mise.’ Feumaidh gun robh Iain MacCoinnich dhen
bheachd nach robh roghainn aige. No ʼs dòcha dìreach gur e droch isean a
bh’ ann fhèin. Shàth esan an gille cuideachd, gus an robh e gu cinnteach
marbh.
Ghiùlain an dithis corp a’ ghille sìos gu cladach a’ chars. Cha robh duine
a’ fuireach an sin, agus chan fhaca duine iad. Bha an làn a-mach. Dh’fhàg
iad corp Dhòmhnaill air a’ chladach, an dùil gum biodh e air a sguabadh air
falbh leis an tìde-mhara. Ach dè thachair? Innsidh mu dhuibh anns an ath
Litir.
