Tha an Giuthas Bunya gu math cunnartach do mhac an duine. Giuthas Bunya?
Nach e craobh a tha sin? Uill, ʼs e, agus tha e gu cinnteach cunnartach.
Ach chan ann air sgàth ʼs gu bheil e puinnseanta.
Tha a’ chraobh – am Bunya Pine – a’ fàs ann an Tìr na Banrigh ann
an Astràilia. Bha mi ann a sin o chionn ghoirid – anns a’ phrìomh bhaile,
Brisbane. Thachair mi ri buidheann de luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig ann.
Mo bheannachd aca airson a bhith ag ionnsachadh ar cànain.
Tha an Giuthas Bunya gu math mòr. Bidh e a’ ruigsinn caogad meatair ann an
àirde. Tha na duilleagan righinn agus biorach. Tha na cnothan a bhios a’
nochdadh oirre blasta agus beathachail. Dh’fheuch mi feadhainn a bh’ air an
ròstadh. Bha iad car coltach – ann am blas agus cruth – ri measgachadh de
chnò-bhrasail agus buntàta.
Thuirt mi aig toiseach gnothaich gu bheil a’ chraobh cunnartach. Ciamar?
Uill, bidh na cnothan a’ nochdadh ann am measan – durcain – a tha cianail
mòr is trom. Tha na durcain a’ coimhead car coltach ri anann nopineapple. Nuair a bha mi a’ coimhead air a’ Ghàidhlig air pineapple, lorg mi ubhal-giuthais aig Dwelly. Saoil am
fac’ Eideard còir Giuthas Bunya? Tha ‘ubhal-giuthais’ a’ dèanamh ciall
dhomh, an dèidh dhomh an Giuthas Bunya fhaicinn.
Bidh na durcain suas ri deich cileagram ann an cuideam. Ma thuiteas fear
caogad meatair à geug, dh’fhaodadh e cur às do dhuine le bhith a’ sgàineadh
a chinn. Agus bidh iad a’ tuiteam gu h-obann, gun rabhadh. Chan aithne
dhomh gun deach duine a mharbhadh le durcan Bunya, ach chaidh feadhainn a
chur don ospadal.
Thathar a’ smaoineachadh gun robh dìneasaran ag ithe chnothan bunya oir tha
a’ chraobh gu math math sean. Co-dhiù tha sin fìor gus nach eil, bha agus tha na
tùsanaich gu math measail orra. Bhiodh na fineachan a’ tighinn cruinn
còmhla aig amannan àraidh – a h-uile trì bliadhna – airson na cnothan Bunya
a chruinneachadh agus ithe. B’ iad na Beanntan Bunya an t-àite as cumanta
ʼs a bhitheadh iad.
B’ e sin àm airson gàirdeachas agus carthannas, nuair a bhiodh pòsaidhean
agus ceanglaichean eadar fineachan air an cur air dòigh. Ann an ochd ceud
deug, ceathrad ʼs a dhà (1842), chaidh stad a chur air leagail nan craobh
seo ann an sgìre ann an ceann an earra-dheas Tìr na Banrigh, a chionn ʼs
gun robh iad cho prìseil.
An-diugh, bithear a’ cumail fhèilltean ann an co-cheangal ris a’ Ghiuthas
Bhunya, far am bithear ag ithe biadh dùthchasach. Agus chan iad na
tùsanaich a-mhàin a tha measail air cnothan Bunya. Tha feadhainn a-nise gan
cur gu feum air muin pizza agus airson pesto a
chruthachadh!
A bharrachd air cnothan Bunya a ghabhail, dh’ith mi biadh dùthchasach eile
fhad ʼs a bha mi ann an Tìr na Banrigh. B’ e sin nàdar de ghiomach air a
bheil Moreton Bay Bug. Tha e nas blasta na ainm, ach chòrd a’ chnò
Bhunya rium na b’ fheàrr – agus bha i an-asgaidh! Bha am Bug math
gu leòr, ach ʼs fheàrr leam na muasgain-chaola againn fhìn.
