Cò am fear mu dheireadh, aig an robh Gàidhlig, a riochdaich Alba ann an
gèam rugbaidh eadar-nàiseanta? Agus cò am fear mu dheireadh, aig an robh
Gàidhlig, ach nach robh a’ riochdachadh Alba, a chluich aig Murrayfield ann
an gèam eadar-nàiseanta? Leis an fhìrinn innse, chan eil mi buileach
cinnteach. Ma tha fuasglaidhean nan ceist sin agaibh
fhèin, bu mhath leam cluinntinn bhuaibh.
Ach tha adhbhar agam airson na ceistean sin a chur. Tha mi airson innse
dhuibh mu dhithis – aig an robh Gàidhlig, ach a bha an aghaidh a chèile air
a’ phàirc – a chluich aig Murrayfield a’ chiad turas a thug Alba a-mach an
t-sàr-bhuaidh no grand slam. Sin nuair a nì aon dùthaich an
gnothach air a h-uile dùthaich eile san fharpais. Thachair e sa bhliadhna
naoi ceud deug, fichead ʼs a còig (1925).
Bha an seusan sin gu math mòr ann an eachdraidh rugbaidh ann an Alba.
Dh’atharraich a’ bhuidheann-stiùiridh a h-ainm bho Scottish Football Union gu Scottish Rugby Union. Tron
t-seusan, ghluais iad na geamannan eadar-nàiseanta aca gu stadium ur –
Murrayfield.
Ach ghabh a’ chiad ghèam de dh’Fharpais nan Còig Dùthchannan àite anns an
Fhaoilleach air an t-seann phàirc ann an Inbhir Lìte. Rinn Alba a’ chùis
air an Fhraing. Thachair rudeigin annasach letheach-slighe tron ghèam sin.
Bha leth-dhubhadh na grèine ann. ʼS dòcha gun robh sin na mhanadh de
shoirbheas ...!
Bha sgioba mhath aig na h-Albannaich, gu h-àraidh am measg nan
dìonadairean. Bha Seòras Mac a’ Phearsain air leth làidir. Bha, agus Iain Mac a’ Ghobhainn, a bha a’ cluich air an
iomaill. Bha Mac a’ Phearsain agus Mac a’ Ghobhainn le chèile a’ cluich
airson Oilthigh Oxford. Agus chuir Mac a’ Ghobhainn ceithir scòraichean an
aghaidh nam Frangach.
Chuir e ceithir scòraichean a-rithist anns an dàrna gèam an aghaidh na
Cuimrigh ann an Swansea. Bhuannaich Alba fichead ʼs a ceithir gu
ceithir-deug. Anns an treas gèam ann am Baile Atha Cliath, rinn Alba a’
chùis air Èirinn. An uair sin thàinig na Sasannaich a Mhurrayfield air an
aonamh latha fichead dhen Mhàrt airson a’ ghèam mu dheireadh air beulaibh
seachdad mìle duine. Agus bha cothrom aig Alba an t-sàr-bhuaidh a thoirt
a-mach airson a’ chiad turais riamh.
Bha an latha tioram is grianach, agus bha an gèam air leth teann.
Bhuannaich Alba le trì puingean – ceithir-deug gu h-aon-deug. Ach bha na
Sasannaich dhen bheachd gun robh Iain Mac a’ Ghobhainn air a chas a chur
thar na loidhne-oisein leis a’ bhall na làimh goirid mus do chuir Alba an
scòr mu dheireadh. Ge-tà, cha robh rèitire-bhidio ann airson dàrna beachd a
thoirt air a’ chùis an uair sin!
Bha co-dhiù dithis air a’ phàirc air an latha ainmeil sin aig an robh
Gàidhlig. Bha Iain Mac Ille na Brataich cliùiteach mar chluicheadair airson
sgioba na h-Alba. Rugadh e ann an Glaschu ach bhuineadh athair do
dh’Uibhist a Deas. Agus bha Gàidhlig aig Iain.
Anns an sgioba eile, bha fear Ruairidh MacIllInnein – Roderick Ross Forrest MacLennan. Ged a bha e a’ cluich airson
Sasainn, rugadh esan cuideachd ann an Glaschu. Agus bha Gàidhlig aige.
An robh an dithis a’ bruidhinn ri chèile air a’ phàirc ann an Gàidhlig?
Chan urrainn dhomh a ràdh. Ach bha an dèidh a’ ghèam, a rèir choltais.
Innsidh mi dhuibh mu dheidhinn an-ath-sheachdain.
