Isle of Man (4) Eilean Mhanainn (4)

Dh’fhàg mòran daoine Eilean Mhanainn anns an naoidheamh linn deug. Cha robh an t-eilean beartach mar a tha e an-diugh. Chaidh mòran do na Stàitean Aonaichte. Chaidh cuid mhath aca gu Ohio agus Pennsylvania. Bha an cànan aca – Gàidhlig Eilean Mhanainn – beò ann am Pennsylvania aig toiseach an fhicheadamh linn. Agus bha i aig mòran ann an grunn bhailtean ann an Ohio – eadhon ann an Cleveland fhèin. Tha tùsan Manainneach aig trithead mìle duine ann an Cleveland.

Anns an eilean fhèin, anns an naoidheamh linn deug, cha robh na h-ùghdarrasan uabhasach taiceil don chànan. Ann an ochd ceud deug, seachdad ’s a h-aon (1871), bha i fhathast aig cairteal dhen t-sluagh – còrr is trì mìle deug duine. Aig toiseach an fhicheadamh linn bha sin air tuiteam gu beagan is ceithir mìle. Ann an naoi ceud deug seasgad ’s a h-aon (1961), bha dìreach dithis ann – Sage Kinvig agus Ned Maddrell. Chaochail Sage bliadhna às dèidh sin. Chaochail Ned Maddrell ann an naoi ceud deug, seachdad ’s a ceithir (1974).

Nuair a bha mi ann an Eilean Mhanainn chaidh mi a Chreneash. ’S e baile sean-fhasanta – agus brèagha – a th’ ann an Creneash. Tha mullaichean tughaidh air cuid de na taighean fhathast. ’S e sin am baile anns an deach am film Waking Ned a dhèanamh. Am faca sibh am film? Tha e glè shnog. Tha iad a’ toirt a’ chreidsinn gu bheil a h-uile càil a’ tachairt ann an Èirinn. Ach chaidh am filmeadh gu lèir a dhèanamh ann an Eilean Mhanainn.

Tha e car iongantach gur e Ned an t-ainm a bh’ air a’ bhodach anns a film, oir tha ceangal làidir eadar an t-ainm agus Creneash. ’S e sin am baile anns an robh Ned Maddrell a’ fuireach. Agus roimhe sin bha Ned eile ann a bha ainmeil. B’ esan Edward Faragher. Bha daoine eòlach air mar Neddy Beg Hom Ruy. Bha e na iasgair, sgrìobhadair, sgeulaiche is bàrd. Innsidh mi dhuibh tuilleadh mu dheidhinn an ath-sheachdain.