B’ e Oisean mac Fhinn Mhic Cumhail. Tha ainm a’ ciallachadh ‘fiadh beag’
anns an t-seann Ghàidhlig, agus bha rudeigin dhen fhiadh ann. Tha mi a’ dol
a dh’innseadh dhuibh stòiridh mu Oisean nuair a bha e òg, agus mar a bha e
cho dlùth ris na fèidh. Ach tha e a’ tòiseachadh mus do rugadh e, air taobh
an iar na Gàidhealtachd ann an sgìre Ghleann Eilg. Latha a bha seo, bha
Fionn cuide ri caraidean ann an Gleann Eilg nuair a nochd boireannach. Bha
cleòc dearg oirre. B’ ise Cailleach Ruadh nan Sìthichean. Bha i na
seanmhair do Ghràinne, bean Fhinn.
‘Chaidh Gràinne a thoirt am bruid,’ thuirt a’ chailleach.
‘Dè tha sibh ag ràdh?’ dh’fhaighnich Fionn.
‘Thàinig am Buidseach Glas agus thug e Gràinne air falbh leis,’ dhearbh a’
chailleach. ‘Tha i a-nise ann an Tìr an Dorchadais.
Feumaidh tusa – am fear as gaisgeile a th’ ann – a sàbhaladh
.’
‘Ceart gu leòr,’ arsa Fionn. ‘Falbhaidh mi an ceartuair.’
Air dha a ghealltanas a thoirt, thug a’ chailleach trì rudan prìseil dha –
bioran à craobh-ghiuthais, èiteag ghleansach agus clach bheag gharbh dhubh.
‘Tha draoidheachd anns na trì rudan seo,’ thuirt i. ‘Bidh fios agad mar a
nì thu feum dhiubh nuair a thig an t-àm.’
Thàinig osag on àird an iar, agus bha a’ chailleach air a sguabadh air
falbh. Dh’fhàs i na bu lugha. An toiseach bha i mar ghobhlan-gaoithe, an
uair sin mar sheillean, an uair sin mar dhamhan-allaidh beag air snàth,
agus mu dheireadh mar an spot dubh nad fhradharc a thèid à fianais nuair a
nì thu priobadh.
Dh’fhalbh Fionn gu Tìr an Dorchadais, gun ach a chlaidheamh – Mac-an-Luinn
– a thoirt leis. Fad làithean a choisich e, agus bha dìreach dà ghràn de
choirce aige. Shuidh e aig bonn craoibhe airson an ithe nuair a chuala e
gràgail os a chionn. Bha fitheach mòr na shuidhe air geug. ‘Gròg, gròg,’
ars am fitheach. ‘An toir thu gràn corca dhomh, Fhinn. Tha an t-acras mòr
orm.’
‘Tha an t-acras air an dithis againn, a charaid,’ thuirt Fionn. ‘Agus tha
thu fhèin a cheart cho airidh air biadh ʼs a tha mise.’ Agus thug e gràn
corca don fhitheach.
‘Mo bheannachd agad,’ thuirt am fitheach. ‘Nuair a bhios feum agad orm,
bidh mi ann dhut.’
Lean Fionn air a shlighe agus ràinig e cladach. Bha an t-acras air fhathast
agus nuair a chunnaic e ròn glas air a’ chladach, thug e a chlaidheamh
a-mach. Ach thuirt an ròn ris, ‘Na marbh mi, Fhinn. Ma mharbhas tu mi,
gheibh mo chuid cloinne bàs cuideachd – agus cha do rinn duine againn cron
ort.’
Acrach ʼs ged a bha e
, chuir Fionn a chlaidheamh air ais na thruaill. Dh’fhalbh an ròn agus
thill e taobh a-staigh dà mhionaid le bradan mòr na bheul. Thug e am bradan
do Fhionn. Ghabh an gaisgeach a shàth dhen bhradan.
Thàinig Fionn gu creachann – àite garbh làn chreagan is chlachan anns nach
robh lus sam bith a’ fàs. Bhreab e clach gun fhiosta dha gun robh i na
dachaigh do luchag. Rinn an luchag bìogan. ‘Carson a mhill thu an taigh
agam?’ dh’fhaighnich i. ‘Cha do rinn mi cron sam bith ort.’ Mus d’ fhuair
Fionn cothrom bruidhinn, thàinig iolaire mhòr a-nuas agus thog i an luchag
na spuirean. Agus innsidh mi dhuibh tuilleadh an-ath-sheachdain.
