Tha mi a’ dol a dh’aithris dhuibh sreath ainmean-àite. An aithnich sibh an
t-eilean anns a bheil iad? Cnoc an t-Sabhail, Port an Tiobairt, Port an
Droighinn, Maol Eilean, Coire Bhreacain.
Tha mi cinnteach gun robh glè bheag agaibh eòlach air na h-ainmean ann am
meadhan an t-sreath. Ach an fheadhainn aig gach ceann dheth – ʼs dòcha gun
do dh’aithnich sibh iad – Cnoc an t-Sabhail agus Coire Bhreacain. Tha iad
uile ann an – no faisg air – Eilean Dhiùra – air cladach an ear-thuath an
eilein. Tha Cnoc an t-Sabhail nas aithnichte do dhaoine le dreach na Beurla
air – Barnhill. Tha e ainmeil a chionn ʼs gur ann an sin a bha
Eric Arthur Blair a’ fuireach nuair a sgrìobh e an nobhail aige 1984. Bha ainm-pinn aig Blair – George Orwell.
Agus an t-àite eile? Coire Bhreacain. Tha sibh eòlach air sin, nach eil?
Mura h-eil sibh eòlach air an àite, bidh sibh eòlach air a chliù. ʼS e
Coire Bhreacain an cuairt-shruth as ainmeile ann an Alba, agus an treas
fear as cumhachdaiche anns an t-saoghal. Tha e gu tuath air Diùra, anns a’
chaolas eadar Diùra agus Sgarba. Tha e na chunnart do mharaichean.
Tuigidh sibh, tha mi an dùil, gur e whirlpool a tha mi a’
ciallachadh le ‘cuairt-shruth’. Tha faclan eile airson na leithid ann an
Gàidhlig – ioma-shruth, cuairt-shlugan, cuairt-linn, slug-pholl,
cuan-choire, saobh-choire, coingheall agus faochag-linne.
Tha facal eile ann cuideachd, ach tha mi a’ dèanamh dheth nach eil e
freagarrach airson Coire Bhreacain. ʼS e sin cuinneag-thuathail.
Carson nach eil e freagarrach? Uill, fhad ʼs as aithne dhomh, bidh an
t-uisge ann an Coire Bhreacain a’ cuartachadh deiseil.
Tha e inntinneach mar a tha cuid de na h-ainmean stèidhichte air sruth ‘current’, slug ‘swallow’ agus coire ‘cauldron’.
Am bi Coire Bhreacain dha-rìribh a’ slugadh mharaichean, gan toirt don
aigeann? Uill, a rèir aithris a leugh mi air an eadar-lìon, rinn sgioba
filmidh deuchainn. Thilg iad corp fuadain le seacaid-sàbhalaidh agus
inneal-tomhais doimhneachd air a-steach a Choire Bhreacain.
Chaidh a shlugadh leis an t-sruth agus chaidh e don aigeann. Nuair a nochd
e a-rithist air uachdar, bha e pìos air falbh, agus sheall an
t-inneal-tomhais doimhneachd gun robh e air a dhol sìos gu ochd ceud troigh
fo uachdar na mara! Nise tha a’ chairt-mhara agam ag innse dhomh nach eil
an doimhneachd a’ dol seachad air dà cheud meatair. Co-dhiù, a rèir
choltais, chaidh an corp fuadain a shlugadh don aigeann.
Bliadhna no dhà air ais, thuirt mo mhac rium gun robh e a’ dol a shnàmh ann
an Coire Bhreacain. Tha e gu math comasach a bhith a’ snàmh ann an
àiteachan a tha, mar gun canadh tu, ‘dùbhlanach’. Ach tha
Coire Bhreacain tuilleadh is dùbhlanach. Mus d’ fhuair mi cothrom ceist a
chur air, thuirt e, ‘Aig àm an eadar-shruth a bhitheas e!’ Ach cha mhair an
t-eadar-shruth fada. ʼS e an sruth-lìonaidh as cunnartaiche, gu h-àraidh
aig àm an reothairt. Nochdaidh a’ chuairt-shruth, agus muir gharbh agus
sruth-mara a tha a’ dol aig ochd mìle-mara san uair.
Tha Coire Bhreacain dìreach sia cilemeatairean air falbh bhon taigh anns an
robh George Orwell a’ fuireach. Agus aon latha samhraidh, cha mhor
nach do chaill an sgrìobhadair ainmeil a bheatha ann. Innsidh mi dhuibh
tuilleadh mu dheidhinn sin an-ath-sheachdain.
