'Iain Spàinnteach (2)

Bha mi ag innse dhuibh mu Iain Spàinnteach, Iain MacDhòmhnaill à Cnòideart. Air an t-siathamh latha deug dhen Ghiblean, seachd ceud deug, ceathrad ʼs a sia (1746), sheòl e fhèin is oifigearan Èireannach a-mach à Dunkirk, anns an Fhraing. Bha iad a’ dèanamh air Alba. Bha iad a’ dol a thoirt taic do na Seumasaich.

An do mhothaich sibh don cheann-latha? An latha a sheòl iad, b’ e sin Latha Blàr Chùil Lodair. Nuair a ràinig Iain agus buidheann de dh’oifigearan Èireannach Loch a’ Bhraoin, bha ar-a-mach nan Seumasach seachad. Bha na fineachan air sgaoileadh. Bha bràthair athair Iain marbh. Agus bha am Prionnsa fhèin am falach.

Nuair a chuala iad mu Bhlàr Chùil Lodair, thill an caiptean Frangach don Fhraing. Ach chuir e Iain MacDhòmhnaill agus oifigear Èireannach gu tìr le mìle gu leth not airson a’ Phrionnsa. Bha an t-airgead ann an màileid. Bha Iain a-nise ann an dùthaich ʼic Coinnich. Chaidh e gu taigh aig fear air an robh ‘Cailean Dearg’. Thug iad deoch-slàinte don Phrionnsa.

Ach bha an taigh a’ sìor-lìonadh le daoine. Bha Iain a’ gabhail dragh mun airgead aige agus thug e sùil air a’ mhàileid grunn tursan. Ach chan fhac’ e gun robh càil às an rathad.

Chaidh a’ mhàileid a chur air each. Dh’fhalbh iad gu Ach Dà Dhòmhnaill agus taigh aig MacCoinnich eile, nephew do Chailean Dearg. ʼS ann an uair sin a fhuair iad a-mach gun robh cuideigin air briseadh a-steach don mhàileid le sgian, agus mìle not a ghoid.

Thill Iain agus an t-oifigear Èireannach, an Caiptean Lynch, gu taigh Chailein Deirg. Dh’iarr Iain air Cailean an t-airgead a thilleadh dha. Cuimhnicheamaid nach robh Iain ach ochd bliadhn’ deug a dh’aois. Ach ʼs e saighdear a bh’ ann agus bha e deiseil is deònach an gunna aige a chur gu feum.

Bha eadar fichead is trithead duine còmhla ri Cailean Dearg, ge-tà. Bha iad uile armaichte. Thuirt Cailean nach robh càil a dh’fhios aige mun airgead. B’ fheudar do dh’Iain agus Lynch falbh air ais a dh’Ach Dà Dhòmhnaill.

Chaidh iad an uair sin a choinneachadh ri Camshron Loch Iall agus feadhainn a bha dìleas don Phrionnsa. Bha còig ceud not fhathast aig Iain airson a’ Phrionnsa. Thug e an t-airgead seachad agus lean e fhèin is Lynch orra a Chnòideart. Mu dheireadh, fhuair Lynch air ais don Fhraing ann an soitheach Frangach.

Sa gheamhradh às dèidh sin, thill Iain gu dùthaich ’ic Coinnich – e fhèin is fear eile – feuch faighinn a-mach dè thachair don mhìle not. Bha e ann an Toirbheartan nuair a thachair e ri fear a bha a’ gabhail cuairt a-muigh. Dh’inns am fear eile dha mu mar a chaidh mìle not a ghoid bho dhithis oifigearan Seumasach a’ bhliadhna roimhe. B’ iad na mèirlich Cailean Dearg agus dithis eile.

Dh’aidich am fear gun robh e an làthair nuair a thachair a’ mhèirle. Bha e air comhairle a thoirt do Chailean Dearg an dithis oifigearan – fear Èireannach agus fear MacDhòmhnaill – a mharbhadh.

‘A bheil fios agad cò ris a tha thu a’ bruidhinn?’ thuirt Iain.

‘Ri caraid agus fear dhen chinneadh agam fhèin,’ fhreagair am fear eile.

‘Ist a bhleigeird!’ thuirt Iain. ‘Is mise am fear MacDhòmhnaill sin!’ Agus innsidh mi dhuibh de thachair an uair sin nuair a bheir mi an eachdraidh gu crìch an-ath-sheachdain.