Bha mi ag aithris na seann sgeulachd ‘Eòghann Mac a’ Ghobhair’ à taobh Loch Ma-ruibhe. Chaidh Coinneach agus Oighrig gu beul na h-uamha. Nochd an gobhar,
Earba. Bha i a’ dìon na h-uamha, ach chuir Coinneach ròp timcheall air a h-adharcan. Bha Earba a’ mèilich aig àird a cinn nuair a bhris gille òg a-mach às
an uaimh, ag èigheachd, ‘Màm, Màm!’
‘A Dhè ghràsmhoir, glèidh mi!’ thuirt Coinneach. ‘’S e sìthiche a th’ ann!’ Dh’iarr e air a mhàthair teicheadh.
‘Chan e no sìthiche,’ thuirt guth às an uaimh. ‘Tha uiread de dh’fhuil a’ sruthadh ann ʼs a tha a’ sruthadh annad fhèin.’ B’ ann le boireannach òg brèagha
a bha an guth. Leum i a-mach às an uaimh, ag ràdh, ‘ʼS ann leamsa a tha an gille.’
‘Dè fon ghrèin a tha sibh a’ dèanamh an seo?’ dh’fhaighnich Oighrig. Mhìnich am boireannach dhi gun robh i fhèin agus an gille air a bhith ann an cunnart
am beatha far an robh iad. Theich iad agus lorg iad an uamh. Ach bha biadh a dhìth orra agus, mura b’ e an gobhar, bha iad air bàs
fhaighinn. Thug Oighrig dhachaigh iad.
‘Dè an t-ainm a th’ ort?’ dh’fhaighnich Oighrig.
‘Fionnghal,’ fhreagair an tè òg.
‘Agus an gille?’
‘Eòghann a th’ air,’ thuirt i.
‘Agus a chinneadh?’ dh’fhaighnich Oighrig.
Cha robh an tè òg deònach sin innse. Chan innseadh i a chinneadh no a shloinneadh.
‘Uill, ma-thà,’ thuirt Oighrig, ‘canaidh sinn “Eòghann Mac a’ Ghobhair” ris. Agus ʼs e sin an t-ainm a bh’ air chun an latha a chaochail e.
Dh’fhuirich a’ cheathrar còmhla ann an taigh Oighrig. Bha Coinneach air leth math mar shealgair agus bha biadh gu leòr aca. Mean air mhean bha e a’ tuiteam
ann an gaol le Fionnghal. ‘A mhàthair,’ thuirt e latha a bha seo, ‘a bheil sibh a’ smaoineachadh gur i Fionnghal màthair Eòghainn?’
‘Chan i,’ fhreagair Oighrig. ‘Chanainn gur e òigh a th’ innte.’
‘Bu mhath leam a pòsadh ma-thà,’ arsa Coinneach.
‘Ist thu, ʼille,’ fhreagair i, ‘tha thu a cheart cho buailteach a bhith a’ faighinn banrigh nan nèamhan mar bhean ʼs a tha thu a bhith a’ pòsadh
Fionnghal.’
‘Banrigh nan nèamhan?’
‘A’ ghealach,’ mhìnich a mhàthair. ‘ʼS e nighean rìgh a th’ ann am Fionnghal. Sheall i dhomh trusgan sgàrlaid agus claidheamh a bha le athair a’ ghille.
Tha i gan cumail airson dearbhadh latha brèagha air choreigin gur e uaislean a th’ annta. Dh’fhaodadh tu fhèin a bhith nad sgalaig dhi, ach cha phòs i thu
a-chaoidh.’ Chuir na faclan sin Coinneach fo bhròn.
Thàinig an t-uachdaran, Morair Caisteal Dhonnain, a shealg anns an nàbachd – mar a bhitheadh bho àm gu àm. Bha an t-eagal air Fionnghal. Bha i airson
tilleadh don uaimh. Ach bha e ro anmoch. Bha a’ bhuidheann-seilg taobh a-muigh an taighe.
An ceann mionaid no dhà, nochd am morair fhèin taobh a-muigh taigh Oighrig. Thàinig Coinneach a-mach ann an cabhaig, a’ dùnadh an dorais às a dhèidh le
brag. ‘Nis’, a Choinnich,’ thuirt an t-uachdaran, ‘Dè tha thu am falach am broinn an taighe, eh? Carson nach tug thu copan bainne dhomh mar a bhitheas mar
as trice?’ Mus d’ fhuair Coinneach cothrom dad a ràdh, leum am morair far eich agus chaidh e a-steach don taigh. Agus innsidh mi tuilleadh anns an ath
Litir.
