An t-seachdain sa chaidh bha mi a’ bruidhinn mu dheidhinn ainmean-àite anns a bheil am facal ‘leabaidh’ no ‘leaba’. Aig aon àm bha daoine a’ bruidhinn mu
‘leaba dìonaidh’ far am biodh feadhainn a bh’ ann an èiginn a’ dol am falach anns a’ mhonadh. Lorg mi tè ann an Gleann Lìomhann ann an Siorrachd Pheairt.
Tha i clàraichte air a’ mhapa OS (sia òirlich ris a’ mhìle) a chaidh fhoillseachadh anns a’ bhliadhna naoi ceud deug (1900). Tha i gu tuath air Inbhir
Bharra faisg air Allt a’ Mhorachain. Eucoltach ri Leaba Dhonnacha Dhuibh ann an Raineach, chan eil ainm duine co-cheangailte rithe. Chan eil air a’ mhapa
ach ‘Leaba Dìonaidh’.
Bha fios agam gun robh a leithid ann oir bha mi air leughadh mu a deidhinn anns a’ Chunntas Staitistigeil Ùr. Bha fear ann uaireigin a’ fuireach ann an
Inbhir Bharra air an robh Iain Buidhe Ruadh mar ainm. Tha mi an dùil gur e fear-taca a bh’ ann. Bhuineadh e do Chloinn ’ic Ghriogair agus thàinig an t-àm
nuair a bha aig na Griogaraich ri dhol am falach. Thàinig Caimbeulach Labhair air a thòir. Bha Iain am falach anns an Leaba Dhìonaidh.
Dh’aontaich bean Iain an duine aice a bhrathadh. Dh’iarr i air na Caimbeulaich thighinn chun an àite air an oidhche agus sùil a chumail
air aghaidh na beinne air taobh a’ ghlinne mu àm na camhanaich. Chitheadh iad i, a’ tighinn a-mach às an leabaidh dhìonaidh agus a’
coiseachd air ais ’s air adhart air a beulaibh. Thàinig a’ mhadainn agus rinn i mar a gheall i.
Ach chunnaic Iain Buidhe Ruadh i agus dh’fhàs e amharasach. Thug e sùil a-mach. Chunnaic e gràisg de Chaimbeulaich a’ tighinn. Thug e droch-bheul do a
bhean agus theich e thar a’ mhonaidh. Cha chualas guth air bho sin a-mach.
Anns an leabhar aige mu ainmean-àite an Eilein Sgitheanaich, chuir Alasdair Forbais trì ainmean ann anns a bheil am facal ‘leabaidh’. ’S iad sin Leaba na
Làrach ‘the mare’s bed or resting place’, Leabaidh a’ Mhèirlich ‘the thief’s bed’ agus Leabaidh na Glas Ghiollan. Bha Forbais dhen
bheachd gun robh am fear mu dheireadh a’ tighinn bho ‘Glas Ghuailne’ no ‘grey shoulder’ – bò ann an sgeulachdan na Fèinne a bheireadh aona ghalan
deug de bhainne gach turas a bhite ga bleoghann. Gu mì-fhortanach chan eil comharran-clèithe ann airson nan ainmean-àite.
Ach anns an leabhar ùr aca mu ainmean-àite an t-Sratha, tha Jake King agus Eilidh Sgaimeal ag innse dhuinn mun ainm mu dheireadh. ’S e an dreach ceart air
– Leabaidh na Glais-Ghoilein. ’S e beathach mòr gun chron a bh’ ann – ’s dòcha mart – a bhiodh a’ gluasad bho àite gu àite anns an eilean, a’ sireadh
ionaltraidh. Tha an ‘leabaidh’ aice ri lorg ri taobh nan Torran air cladach Loch Shlaopainn.
Nas fhaisg’ air Ealaghol, tha Leabaidh na Bà Uidhre ‘the bed of the dun cow’ agus ’s iongantach mura h-eil sin co-cheangailte – mar a tha Leabaidh
na Glais-Ghoilein – ri dualchas na Fèinne.
Bha mi a’ meòrachadh air a’ chuspair seo oir thàinig mi tarsainn air Leabaidh na Bà Bàine nuair a bha mi ann an Geàrrloch. Tha dùil gun robh sin
co-cheangailte ri sgeulachdan na Fèinne, ged a tha an sgeulachd air chall a-nise.
