Còrr is còig bliadhn’ deug air ais, anns an dàrna Litir a sgrìobh mi, bha mi a-mach air a’ Ghàidhlig air spider. Bha mi ag innse dhuibh gur e poca-salainn a chanadh mo sheanmhair, seach damhan-allaidh. Ach chan e sin an sgeul gu lèir. Tha faclair Dwelly a’ toirt dhuinn grunn
fhaclan eile, leithid breabair, breabair-smògach, cuideag, figheadair, figheadair-fodair agus figheadair-ròmach.
Agus ainm eile. Cha robh mi air sin a chluinntinn ann an cainnt, ged a tha e ann an Dwelly. Bha sin, co-dhiù, gus an robh mi ann an Alba Nuaidh o chionn
ghoirid. Agus tha a h-uile duine le Gàidhlig ga ràdh ann an Alba Nuaidh, fhad ’s a chì mise. Poca-puinnsein. Chuala mi grunn
tursan e – poca-puinnsein.
Tha Dwelly ag innse dhuinn gur e sin an t-ainm airson spider ann am Baile a’ Chaolais is Meudarloch, agus na sgìrean sin. ’S gann gun cluinnear a’
Ghàidhlig an sin an-diugh. Tha an dualchas air a ghleidheadh, ge-tà, ann an Alba Nuaidh.
Bha mi ann an Alba Nuaidh airson bruidhinn ri daoine mu na ceanglaichean eadar a’ Ghàidhlig agus an àrainneachd, agus mar a ghabhas eòlas nan Gàidheal a
chur gu feum ann an turasachd. Bhruidhinn mi ri daoine mu ainmean eun is ainmhidhean ann an Alba agus thug mi daoine a-mach a choimhead air, ged a bha i
fhathast car tràth airson mòran fhaicinn, an dèidh geamhradh cruaidh. Agus dh’fheuch mi ri ainmean Gàidhlig na h-Alba Nuaidhe a thogail, nuair a bha
rudeigin ann nach eil an seo anns an t-seann dùthaich, mar a chanas iad thall.
Ach cha do thog mi gu leòr. Air a’ mhadainn mu dheireadh agam nochd mi air telebhisean – beò aig àm bracaist agus chaidh a’ cheist a chur orm, ‘What’s the Gaelic for the blue jay?’ Uill, cha robh càil a dh’fhios agam!
Nise, tha eun car coltach againn ann an Alba, ged nach fhaca mi fhìn e ann an ceann a tuath na Gàidhealtachd. ’S e sin an jay, no sgreuchag-choille. Ach chan eil am blue jay Canèidianach againn. Agus b’ fheudar dhomh aideachadh nach robh fios agam. Bhon uair sin
fhuair mi a-mach gur e an t-eun gorm ainm Gàidhlig ann an Alba Nuaidh. No an t-eun liath, mar a th’ aig feadhainn air.
Nuair a bha mi air Eilean Cheap Bhreatainn, chunnaic mi eun car mòr le brù ruadh. ’S e robin a chanar ris, ged a tha e mòran nas motha na ’m
brù-dearg againne. Gu dearbh, tha e nas coltaiche ris an smeòrach againn. Agus ’s e sin a th’ aig na Gàidheil air – smeòrach. Tha an t-ainm a’
dèanamh ciall oir tha an t-eun dlùth-chàirdeach don smeòrach againn fhèin. Agus tha brù bhreac air na h-iseanan, mar a th’ air an smeòrach againne. Bidh a’
bhrù a’ dol ruadh nuair a dh’fhàsas an t-isean gu bhith na eun.
Agus ainm eile a chòrd rium thall – màgan – a’ ciallachadh frog no ma dh’fhaodte toad aig feadhainn. Tha an dà chreutair a’ dol
an lùib a chèile mar a tha an seo. Agus chan eil ‘màgan’ cumanta ann an Alba. Ach chunnaic mi ainm brèagha air sanas-baile – Ainslie Glen ann am Beurla,
agus Gleann nam Màgan ann an Gàidhlig. Àite fuaimneach, is cinnteach!
