Dà shoitheach. Na h-aon eileanan. Dà bhliadhna eatarra. Agus dà sgeul eadar-dhealaichte. Tha mi a’ dol a thoirt cunntas dhuibh de dhà luing ann am meadhan
an naoidheamh linn deug. An fheadhainn a sheòl air tè dhiubh, bha iad cho eòlach ’s a ghabhadh air Barraigh ’s Bhatarsaigh agus na h-eileanan timcheall
orra. Ach gheibheadh iad bàs fada bho na h-àiteachan sin. An fheadhainn a sheòl air an t-soitheach eile, cha robh eòlas sam bith aig a’
mhòr-chuid dhiubh air na h-eileanan. Ach sin far an d’ fhuair cuid mhath dhiubh bàs. Seo cunntas dhen Admiral agus an Annie Jane.
Ged a sheòl an Admiral às na h-Eileanan an Iar ann an ochd ceud deug, caogad ’s a h-aon (1851), tha a sgeul a’ tòiseachadh deichead roimhe sin,
nuair a fhuair an Coirneal Iain Gòrdan Chluanaidh sealbh air an eilean. Nam biodh sibh a’ dèanamh liosta de dh’uachdarain air a’ Ghàidhealtachd a bha
iochdmhor is carthannach, cha bhiodh an Gòrdanach oirre.
Bhuineadh e do Shiorrachd Obar Dheathain, agus bha fearann mòr anns a’ cheàrnaidh sin de dh’Alba aig a theaghlach. Bhathar ag ràdh mu sheanair gum biodh a
h-uile tastan air an d’ fhuair e grèim a’ steigeadh ri chorragan. Bhathar ag ràdh gun robh athair a’ diùltadh, na sheann aois, faighinn a-mach às an
leabaidh oir chosgadh e cus dha! Bhathar ag ràdh cuideachd gum biodh an Coirneal fhèin a’ dol a-mach às an rathad aige airson slighe-shiubhail a sheachnadh
nam biodh cìs oirre.
Ach bha an Coirneal deònach airgead mòr a chosg nam faiceadh e gun tigeadh prothaid mhath às. Ann an ochd ceud deug, trithead ’s a h-ochd (1838),
cheannaich e seann oighreachd Chlann Raghnaill ann an Uibhist. Cheannaich e Barraigh, agus na h-eileanan timcheall air, goirid às dèidh sin.
An toiseach, cha robh e ro dhona mar uachdaran, ged a chuir e às do chuid de chroitean air an taobh an iar, a’ dèanamh tuathanasan dhiubh. Ach, ann an ochd
ceud deug, ceathrad ’s a sia (1846), thàinig gaiseadh a’ bhuntàta. Cha b’ fhada gus an robh an riaghaltas a’ càineadh a’ Ghòrdanaich airson a bhith coma mu
shluagh, agus iad a’ fulang gu dona le acras.
Dhìon e e fhèin. Bha e a’ call airgid, thuirt e, ann a bhith a’ dèanamh cobhair air na daoine. Bha ‘fuasgladh’ aige. Bhiodh e a’ fuadachadh nan daoine.
Eadar na bliadhnaichean ceathrad ’s a h-ochd (1848) agus caogad (1850), chaidh na ceudan a chur a Ghlaschu, Dùn Èideann is Inbhir Nis.
Bha am fuadach a bu mhotha ann sa bhliadhna caogad ’s a h-aon (1851). Chuir an Coirneal Gòrdan còig soithichean air dòigh airson mìle is seachd ceud duine
a chur a-null a Quebec. Dh’iarr am bàillidh aige air an fheadhainn a chaidh ainmeachadh à Barraigh, ceithir cheud gu leth duine, a dhol a Loch Baghasdal
ann an Uibhist a Deas airson falbh air an Admiral. Mura nochdadh iad, bhiodh càin luach dà nota air gach duine aca.
Sgrìobh am bàillidh ris na h-ùghdarrasan ann an Quebec, ag ràdh gun robh an Gòrdanach air faraidhean nan daoine a phàigheadh. Sgrìobh e gun robh e air
aodach is brògan a thoirt dhaibh, agus gun robh e air biadh is uisge a cheannach dhaibh airson na bhòidse. Ach, mar a chì sinn
an-ath-sheachdain, cha robh cùisean buileach cho fàbharach sin.
