Thairis air na trì seachdainean a dh’fhalbh, tha mi air a bhith a’ bruidhinn mun chraoibh-challtainn. Bu mhath leam crìoch a chur air an t-sreath le seann
stòiridh às an Eilean Sgitheanach, anns a bheil cnothan-calltainn a’ nochdadh.
Bha na seann Ghàidheil a’ tomhas a’ chnotha-challtainn mar chnò an eòlais. Tha stòiridh ann mu na naoi cnothan-calltainn a chaidh ithe le bradan. Bho sin
a-mach, ’s e bradan an eòlais a bh’ ann. ’S ann bho bhradan an eòlais a fhuair Fionn MacCumhail na comasan inntinn aige.
Tha an stòiridh Sgitheanach a’ dol air ais don linn nuair a bha boireannach air leth cumhachdach agus treun a’ fuireach anns an eilean. ’S e Sgàthach an
t-ainm a bh’ oirre agus bha i a’ fuireach ann an Càisteal Dhùn Sgàthaich ann an Slèite. Bha sgoil sabaid aice. Bhiodh i ag oideachadh ghaisgeach òga ann an
sgilean cogaidh.
Dh’fhàs an sgoil ainmeil thall thairis agus chuala an gaisgeach Ultach, Cù Chulainn, mu a deidhinn. Bha esan iomraiteach ann an Èirinn. Bha e treun is
làidir gu leòr airson stad a chur air armailt.
An dèidh dha a bhith a’ sabaid, bhiodh uiread de chuthach air ’s gum biodh trì amaran air an dèanamh dha. Bha iad làn uisge fuar. Nuair a leumadh e don
chiad fhear, bhiodh an t-uisge a’ goil agus a’ falbh mar deatach. Bhiodh an dàrna fear a’ goil agus a’ cur thairis. Bhiodh an treas fear an uair sin na
amar teth.
Nuair a chuala Cù Chulainn mun sgoil aig Sgàthach, chaidh e, ann an trì cas-cheumannan, don Eilean Sgitheanach. Bha e an dùil, leis gun robh e na
ghaisgeach ainmeil ann an Èirinn, gun cuireadh Sgàthach fàilte mhòr air. Ach cha do chuir. Cha robh cliù Chù Chulainn aithnichte ann an
Alba aig an àm sin.
Bha Cù Chulainn feargach agus chuir e dùbhlan sabaid ron a h-uile oileanach eile san sgoil. Rinn e a’ chùis orra gu lèir. Mhothaich Sgàthach an uair sin e.
Thug i cead dha sabaid le a nighinn, rud nach tachradh mar bu trice le oileanaich ùra. An dèidh dà latha is oidhche, thug Cù Chulainn
buaidh air a nighinn.
Thàinig Sgàthach fhèin. Rinn i fhèin is Cù Chulainn sabaid airson dà latha is oidhche. Ach cha robh duine seach duine aca buadhach.
Dh’iarr nighean Sgàthach air a maighdeanan bainne fèidh a thoirt dhi. Rinn i càise dheth. Ach chan itheadh a màthair no Cù Chulainn dad dhen chàise. Chuir
i gaisgich a-mach airson fiadh a mharbhadh. Ròst i an fheòil, ach chan itheadh Sgàthach no Cù Chulainn dad dhith.
An uair sin chuir i na gaisgich a-mach gu ruige na craobhan-calltainn ri taobh nan allt air cliathaich beinn faisg air Sligeachan – Broc Bheinn. Thug iad
cnothan-calltainn air ais leotha. Ròst an nighean fiadh eile agus lìon i a bhrù le cnothan-calltainn ròsta. Dh’ith Sgàthach agus Cù Chulainn sin.
Bha Sgàthach agus Cù Chulainn le chèile an dòchas gum biodh cnothan an eòlais a’ leigeil leotha buaidh a thoirt air an neach eile. Ach nuair a dh’ith iad
na cnothan, fhuair iad eòlas na sìthe. Gheall iad nach dèanadh iad sabaid le chèile tuilleadh. ’S dòcha gum bu chòir dhuinn uile a bhith ag ithe barrachd
chnothan-calltainn!
