Thug mi earrann de Thaisbeanadh Obar Bhrothaig dhuibh an t-seachdain sa chaidh. Bha an earrann a leugh mi ann an Laidinn. Mar as trice, ’s e am pios a
chluinneas sinn – chan ann airson glòr, no airgead no urram a tha sinn a’ sabaid, ach airson saorsa. Ach thagh mi earrann eile a tha, do na
Gàidheil, a cheart cho cudromach, chanainn. Seo i, air a h-eadar-theangachadh gu Gàidhlig (m’ eadar-theangachadh fhèin):
An toiseach chuir iad an teicheadh air na Breatannaich, sgrios iad na Cruithnich agus, ged a dh’fhuiling iad ionnsaighean gu leòr bho
na Nirribhich, na Dànaich is na Sasannaich, ghabh iad smachd air an dùthaich le buaidh gu leòr agus spàirn mhòr
.
Tha sinn mar Ghàidheil a’ coimhead oirnn fhèin mar shluagh a bha bunaiteach do stèidheachadh na h-Alba mar rìoghachd. Ach chan ann mar sin a tha sinn air
ar tomhas aig amannan le feadhainn eile. ’S iomadh cunntas a leugh mi de dh’eachdraidh na h-Alba, anns am bi na Gàidheil a’ dol à fianais ro na cogaidhean
neo-eisimeileachd. Togaidh iad ceann a-rithist gu goirid ann an Cogaidhean nan Seumasach anns an ochdamh linn deug. Ach bha sinn ann fad na h-ùine agus bha
sinn bunaiteach do stòiridh na h-Alba!
Agus bha sinn bunaiteach do dh’fhèin-aithne nan Albannach aig àm nuair a bha Alba ann an cunnart a dhol à bith. Tha sin air a dhearbhadh le Taisbeanadh
Obar Bhrothaig. Dh’fhaodamaid a ràdh gu bheil cuid dhen eachdraidh anns an làmh-sgrìobhainn rudeigin cugallach. Thathar ag ràdh gun tainig na h-Albannaich
à Scithia Mhòr, tron Mhuir Thireniach agus Colbhan Hercules gu ruige an Spàinnt mus tàinig iad a dh’Alba. Uill, ma dh’fhaodte ...
Agus an ath phìos cuideachd: chuir [na h-Albannaich] an teicheadh air na Breatannaich, sgrios iad na Cruithnich … Tha deagh theans ann gun do
ghabh sliochd nan sluagh sin a’ Ghàidhlig mar chànan, seach gun deach iad à bith no gun do theich iad uile-gu-lèir air sàilleabh sabaid. Agus, ged a
bhitheadh e fìor ri ràdh, gun do dh’fhuiling [na h-Albannaich] ionnsaighean gu leòr bho na [Lochlannaich] is Sasannaich, tha e fìor cuideachd gu
bheil gu leòr de dh’Albannaich an-diugh aig a bheil sinnsirean Lochlannach is Sasannach. Sheatlaig iad nar measg.
Carson, ma-thà, a tha an earrann a thagh mi cho cudromach? Tha, a’ chionns gu bheil e a’ sealltainn mar a bha uaislean na h-Alba a’ cleachdadh nan Gàidheal
airson dearbhadh gun robh na h-Albannaich nan sluagh fa leth bho mhuinntir Shasainn. Tha iad ag ainmeachadh nam Breatannach, nan Cruithneach, nan
Lochlannach is nan Sasannach, agus a’ dèanamh soilleir nach robh na slòigh sin Albannach.
Agus, dè an sluagh a th’ air fhàgail de na slòigh mhòra a chruthaich Alba? Tha na Gàidheil. Ceart no ceàrr an eachdraidh, bha fèin-aithne Ghàidhealach aig
uaislean na h-Alba anns a’ cheathramh linn deug. Eadhon an fheadhainn aig an robh Beurla, a rèir choltais.
Tha sin inntinneach oir bha an sgaradh eadar Gàidhealtachd is Galltachd, eadar Gàidheal is Gall, a’ tighinn am bàrr mun àm sin. ’S dòcha gun do thachair
cogadh nan neo-eisimeileachd dìreach ann an àm, mus do chaill mòran de na Goill an tuigse gu robh na Gàidheil bunaiteach do dh’Alba. No ’s dòcha gun robh
cuid de dh’uaislean na Beurla dìreach a’ gabhail brath air a’ Ghàidhlig airson adhbharan poilitigeach, gun a bhith dìleas dhi.
