Air a’ mhadainn a dh’fhalbh mi a-mach do na h-Eileanan Westmann ann an Innis Tìle, cha robh ach trì dathan rim faicinn – dubh, geal agus glas. ’S e latha
gruamach a bh’ ann agus tha am port-aiseig air cladach dubh a th’ air a dhèanamh de chloich bholcànach. Bha a’ mhuir glas. Agus, os cionn a h-uile nì, bha
ceap-deighe geal. Bha an ceap-deighe sin ainmeil air feadh na Roinn Eòrpa an-uiridh oir spreadh a’ bholcàno a tha fodha, a’ cur luaithre don iarmailt.
Chuir sin stad air itealain bho bhith a’ falbh don adhar.
’S e ainm a’ chip-dheighe Eyjafjallajökull. Tha sin a’ ciallachadh “ceap-deighe beinn nan eilean”. Agus ’s iad na h-eileanan anns an ainm na Vestmannaeyjar
– na h-Eileanan Westmann a tha far a’ chladaich an sin.
À tìr-mòr, chuir sealladh nan eilean Hiort nam chuimhne. Tha iad àrd, cas is rudeigin biorach. Bha iad air an dèanamh le bholcànothan fon mhuir aona mhìle
dheug bliadhna air ais. Uill, chan eil sin uile-gu-lèir ceart. Nochd fear de na h-eileanan – Surtsey – bhon mhuir ann an naoi ceud deug, seasgad ’s a trì
(1963). Agus deich bliadhna an dèidh sin, gun rabhadh, thòisich spreadhadh ùr air an eilean far a bheil an sluagh a’ fuireach – Heimaey. Thàinig làbha agus
luaithre a-mach agus b’ fheudar don t-sluagh – còig mìle dhiubh – an t-eilean fhàgail.
Airson còig mìosan ghluais trithead millean tonna de làbha thairis air taobh an ear an eilein. Dh’èirich cnoc mòr ùr agus chaidh còrr is trì cheud taigh a
sgrios. Eadhon na bu mhiosa na sin, bha an làbha a’ gluasad a dh’ionnsaigh an aon chala anns an eilean. Nan cailleadh na daoine an cala, cha bhiodh comas
aca fuireach anns na h-eileanan tuilleadh. Chaidh daoine air ais don eilean le pumpaichean mòra. Chuir iad milleanan de ghalanan de shàl air an làbha
airson fhuarachadh. Bha iad soirbheachail agus stad an làbha goirid don chala.
Bha mi ag innse dhuibh an t-seachdain sa chaidh gun cuala mi mac-talla de dh’Alba anns na h-Eileanan Westmann. Air an t-slighe don phort air a’
bhàt’-aiseig chaidh mi seachad air eilean beag air a bheil Bjarnarey. Chan eil duine anns na h-Eileanan an Iar nach aithnicheadh sin. Tha barrachd air aon
“Beàrnaraigh” againne.
Agus dh’ionnsaich mi gu bheil ceangal aig ainm nan Eilean Westmann fhèin ris na Gàidheil. Tha westmann a’ ciallachadh “duine bhon taobh an iar”.
’S e sin an t-ainm a bh’ aig na Lochlannaich air daoine à Breatainn is Èirinn. Gu tric, thathar ag ràdh gu bheilear a’ ciallachadh “Èireannaich”. Ach tha
cuid de dh’eòlaichean ag ràdh gun robh na h-Albannaich air an tomhas anns an aon dòigh oir bha iad gu siar air a’ Chuan a Tuath.
Seo mar a fhuair iad an ainm. B’ e Ingólfur Arnarson a’ chiad Lochlannach a rinn a dhachaigh ann an Innis Tìle. Thog e taigh far a bheil Reykjavik
an-diugh. Còmhla ris bha dlùth-charaid aige, Hjörleifur Hróðmarsson, agus tràillean Gàidhealach. Rinn Hjörleifur droch dhìol air na tràillean. Mhuirt na tràillean e. B’ fheudar dhaibh teicheadh, agus dh’fhalbh iad do na h-eileanan far
costa deas na dùthcha.
Ach chaidh Ingólfur an tòir orra agus lorg e iad anns na h-eileanan. Mharbh e iad uile. Bhon uair sin, tha na h-eileanan air ainm nan tràillean Gàidhealach
a ghiùlan.
