Bha mi ag innse dhuibh an t-seachdain sa chaidh mu chairidhean agus mar a chaidh bradan sligeach a ghlacadh ann an tè dhiubh ann an Linne Fharair, faisg
air Inbhir Nis, anns an t-seachdamh linn deug. ’S dòcha gum bu chòir dhomh rudeigin a ràdh mun ainm-àite sin. Chan e Linne Fharair no Beauly Firth
a chanadh muinntir an àite ris an linne. Ann am Beurla chanadh iad Loch Beauly agus ann an Gàidhlig Poll an Ròid.
Tha Poll an Ròid a’ ciallachadh “the inlet of the rood or cross” – an aon Ròid a chì sinn ann an Taigh an Ròid – Holyrood House – ann an Dùn
Èideann. ’S e as coireach ris an ainm, a rèir seann làmh-sgrìobhainnean, gun tug Rìgh Alasdair II fearann do mhanaich Dhominicanach ann an Inbhir Nis. Bha
sin timcheall na bliadhna dà cheud dheug, trithead ’s a sia (1236). Thogadh manachainn anns a’ bhaile. Bha Inbhir Nis air slighe eilthireachd gu ruige
Baile Dhubhthaich ann an Siorrachd Rois a bha na bhaile naomh. Agus dh’òrdaich an Rìgh gum biodh ròd, no crois, air a cur suas airson taisdealaich a
bhrosnachadh.
Chan eil sinn buileach cinnteach cà’ robh a’ chrois. Tha e coltach gun robh i air eilean beag bìodach, no ’s dòcha oitir, anns an linne gu siar air Port
Cheasaig. Chan eil sgeul air an eilean no air a’ chrois an-diugh. Ach dh’fhàg i a h-ainm air an àite – Poll an Ròid no, uaireannan ann am Beurla, the Rood Pool (sin R-O-O-D).
Co-dhiù, air ais do na cairidhean. Bha cuid dhiubh fada, barrachd na mìle troigh a dh’fhaid. Bha leth-mhìle anns an tè aig Bun Chriùbh. Agus cha robh iad
air fad air an dèanamh de chlachan. Bha bunait cloiche aca ach gu h-àrd bha iad air an dèanamh de fhiodh. Bha am fiodh air a shnìomh mar chliath. Bha sin a’ ciallachadh gum b’ fheudar do na daoine leis an robh na cairidhean obair-càraidh a
dhèanamh orra gu tric.
A bharrachd air cairidhean bhiodh muinntir an àite a’ cur a-mach lìn nuair a bha tràigh mhòr ann. Thigeadh na sgadain a-steach le lìonadh na mara agus,
uaireannan, gheibhte suas ri mìle dhiubh anns an aon lìon. Smaoinichibh! Mìle sgadan! B’ e sin an t-iasgach.
’S e garbhag a chanadh muinntir an àite ris na sgadain bheaga sin. Thàinig am facal garbhag bhon Albais garvie. Ach, gu
h-inntinneach, chaidh garbhag air ais don Bheurla ann an sgìre Inbhir Nis mar garvack. Ann an seachd ceud deug, ceathrad ’s a naoi (1749)
bha an Eaglais a’ gearain mu iasgach air an t-Sàbaid. Sgrìobh iad mu “breach of the Lord’s Day for fishing for garvacks with their nets”.
Bha na garbhagan air leth cudromach mar bhiadh do mhuinntir an àite. Bhiodh iad gan sailleadh agus gan ithe fad a’ gheamhraidh. Ach an robhar a’ glacadh
bhradan a bharrachd air garbhagan anns na lìn? Tha amharas agam gun robh. Agus tha aithrisean bhon naoidheamh linn deug gun do dh’fheuch MacShimidh air
stad a chur air cleachdadh nan lìon airson iasgach. Deasbad air còraichean lìn a chur gu feum air cladaichean na h-Alba? Chan eil càil às ùr fon ghrèin!
