Cairidhean agus am Bradan Sligeach

Tha cuid de sheann chleachdaidhean a bu chòir a bhith air an ath-nuadhachadh. Am measg sin, tha a’ chairidh. Chithear cairidhean ann an grunn àiteachan air a’ Ghàidhealtachd fhathast, ged nach eil cuimhne aig duine beò cuin mu dheireadh a bha iad air an cur gu feum. Tha na dhà air a’ Chomraich. Agus tha feadhainn faisg air Inbhir Nis ann an Linne Fharair – no am Beauly Firth mar a chanar ann am Beurla).

Mura h-eil sibh eòlach air an fhacal cairidh, tha e a’ ciallachadh balla beag cloiche a bhathar a’ togail air tràigh. Bhiodh èisg a’ snàmh thairis air a’ bhalla aig àm lìonaidh na mara. Nuair a bhiodh an tràghadh ann, chan fhaigheadh na h-èisg a-mach a-rithist; bhiodh iad air an glacadh air cùl a’ bhalla. Dh’fhaodadh daoine dhol sìos don tràigh agus na h-èisg a thogail. Chan eil dòigh iasgaich eile cho furasta ris!

Tha feadhainn gu math measail air gàrraidhean a thogail – dry-stane dyking mar a chanar ann an Albais. Bidh cuid a’ dol gu clasaichean airson na sgilean sin ionnsachadh. Ach cia mheud duine a th’ air a bhith an sàs ann a bhith a’ dèanamh ath-thogail de chairidh? Cha chuala mi fhìn air gin. Ma tha sibh fhèin eòlach air duine no coimhearsnachd a rinn a leithid, nach cuir sibh fios thugam.

Nach biodh e math feadhainn de na seann chairidhean a thogail às ùr? ’S dòcha nach eil an t-iasg cho pailt san latha a th’ ann, ach chanainn gun obraicheadh iad fhathast. Co-dhiù, bhithinn an dùil gum faighte lèabag no dha. Anns an t-seann aimsir, ge-tà, tha mi a’ tuigsinn gun robhar a’ glacadh bhradan annta! ’S dòcha gum biodh cuid de dh’uachdarain an aghaidh pròiseact dhen t-seòrsa seo air sàillibh sin. Ach is coma leam.

Nise, nuair a chanas mi “bradan”, tha mi a’ ciallachadh “Atlantic salmon”. Tha mi ag innse sin dhuibh oir tha “bradain” de sheòrsachan eile ann. Mar eisimpleir tha am bradan sligeach ann – “the scaly salmon” – am bradan sligeach. A bheil sibh eòlach air? ’S e sin an t-iasg ris an canar ann am Beurla, sturgeon. Tha am bradan sligeach a’ fàs uabhasach fhèin mòr agus tha na h-ùighean aige gu math luachmhor. ’S e sin stuth ris an canar caviar.

Tha fios agam gun robhar a’ glacadh bradan sligeach ann an cairidhean bho àm gu àm oir tha e clàraichte ann an seann làmh-sgrìobhainn ris an canar am Wardlaw Manuscript. Thachair e ann an Linne Fharair faisg air Leantran, siar air Inbhir Nis, anns a’ bhliadhna sia ceud deug is seasgad (1660). Bha an t-iasg deich troighean a dh’fhaid.

Aig an àm sin, bha gearastan de shaighdearan Sasannach ann an Inbhir Nis – feadhainn a bh’ air a dhol ann às leth Oliver Chromwell. Cheannaich iadsan am bradan sligeach airson ceithir puinnd Shasannach. Thug iad air ais don ghearastan e. Bha iad dhen bheachd gun d’ fhuair iad bargan. Ann an Sasainn, bhiodh e a’ cosg co-dhiù deich puinnd Shasannach.

Anns an latha an-diugh, thathar a’ smaoineachadh gum faighte suas ri ochd mìle not airson iasg mar sin! Dh’fhaodadh gum biodh cairidh gu math prothaideach – fhad ’s a gheibhte cead bhon bhanrigh airson an t-iasg a reic oir ’s ann leathase a tha gach bradan sligeach a th’ air a ghlacadh ann an uisgeachan Bhreatainn.