Tha an Litir a’ fuireach ann an Eilean Chanaigh an t-seachdain seo. Bha mi ag innse dhuibh mun Chorra-dhùn air cladach an eilein far a bheil seann
togalach beag a tha a’ tuiteam às a chèile. A rèir beul-aithris chùm fear de chinn-chinnidh Chloinn Raghnaill a bhean na prìosanach ann. ’S e an t-ainm
a bh’ air a’ cheann-chinnidh Dòmhnall Dubh na Cuthaig. Bha e beò anns an t-seachdamh linn deug.
Bha gunna mòr aig Dòmhnall. Tha e coltach, nuair a bha e air a losgadh, gun do rinn an gunna fuaim car coltach ri fuaim na cuthaig. Mar sin ’s e “a’
chuthag” a bh’ aig Dòmhnall fhèin, agus càch, air a’ ghunna. Gu tric anns an t-seann aimsir bhiodh ainmean dhen t-seòrsa sin aig na Gàidheil air na
gunnaichean aca.
A rèir choltais chan e duine laghach a bh’ ann an Dòmhnall idir. Nam biodh cuideigin a’ cur dragh air, bhiodh e a’ maoidheadh air gun cuireadh e a’
chuthag an sàs na aghaidh.
Chaidh Dòmhnall agus an sagart ann an Canaigh a-mach air a chèile. Tha cuid a’ dèanamh dheth gun do rinn an sagart searmon an aghaidh Dhòmhnaill, ga
chàineadh airson a bhean a chumail anns a’ phrìosan bheag air a’ Chorra-dhùn. Tha cuid eile ag ràdh gun robh an sagart ag iarraidh dhol a dh’Uibhist
ach gun robh Dòmhnall ag iarraidh stad a chur air.
Co-dhiù, chaidh Dòmhnall a Chanaigh anns a’ bhàta aige. Air an t-slighe bha ainmhidh annasach a’ leantainn a’ bhàta. Thathar ag ràdh gur e muile-mhàgag
mhòr a bh’ ann. Dh’fhàs i stoirmeil. Bha fairge mhòr ann. Agus chunnacas an creutair a bha seo air mullach gach stuaigh. Bha an criutha dhen bheachd
gun rachadh am bàta fodha. Bha Dòmhnall fhèin aig an stiùir agus dh’iarr e air a’ chreutair thighinn air bòrd. Chaidh e air bòrd agus ràinig am bàta
Canaigh gu sàbhailte.
Thug Dòmhnall Dubh clàr fiodha a-mach às gach bàta anns an eilean, gus nach fhaigheadh an sagart air falbh. Ach, latha a bha seo, chunnaic an sagart
bàta a’ dol seachad air Canaigh. Dh’iarr e air a’ chriutha thighinn gu tìr agus rinn e dol-às – ged a bha am bàta a’ dol don Eilean Sgitheanach, seach
a dh’Uibhist. Fhad ’s a bha e a’ seòladh air falbh, dh’èigh an sagart, mar gum biodh, air Dòmhnall Dubh, “biodh do dhust an seo gun a bhith air a
thiodhlacadh a cheart cho fada ’s a chùm thu mise ann.”
Nuair a bha Dòmhnall a’ bàsachadh bha e ann an èiginn. Chuala e fead taobh a-muigh an taighe. Dh’fhalbh e a-mach ach bha mac banntraich an sin. Chuir
esan Dòmhnall Dubh air ais na leabaidh.
Thachair sin dàrna turas. Chuir mac na banntraich stad air a-rithist. Ach chunnaic iad fear na sheasamh air cnoc mu choinneamh an taighe. Bha am fear sin
cho àrd ’s gun robh iad a’ faicinn Eilein Rùim eadar a chasan. Dh’fhalbh am famhair, a’ coiseachd air uachdar na mara gu ruige Rùm. Bhon uair sin tha an
linne eadar Canaigh is Rùm air a bhith air leth garbh.
Nuair a chaochail Dòmhnall Dubh thàinig droch shìde. Bha a dhust glaiste ann an Canaigh airson seachd seachdainean – dìreach mar a dh’iarr an sagart. Mu
dheireadh thall, ràinig a chiste an Tobha Mòr ann an Uibhist far an robh seann chladh Chloinn Raghnaill. ’S iomadh ball de Chloinn Raghnaill a chaidh a
thiodhlacadh an sin, agus cha b’ e Dòmhnall Dubh am fear a b’ fheàrr dhiubh.
