Tha am faclair Gàidhlig a rinn Eideard Dwelly o chionn ceud bliadhna air leth math. Tha beartas ann a tha iongantach. Seo agaibh eisimpleir. ’S dòcha gu
bheil sibh air an abairt "b’ àill leibh?" no "b’ àillibh" a chluinntinn. Ma chanas cuideigin rudeigin mar … agus mura cuala
sibh ceart e, dh’fhaodadh sibh a ràdh ris, “B’ àill leibh?” Uill, dh’fhaodadh sibh rudeigin mar “eh?” no “dè rud?” no “dè thuirt thu?” a ràdh ris. Ach
bhiodh e na bu mhodhaile a bhith ag ràdh “b’ àill leibh?”.
Chan fhaigh sibh lorg air b’ àill leibh ann am mòran fhaclairean. Co-dhiù cha lorg sibh an abairt fon cheann-fhacal sin. Ach tha i ann an Dwelly. B’ àill: (for bu àill). Would. B’ àill leam, leat, leis etc – I, thou, he etc would; am b’ àill leat mo mharbhadh? – wouldst thou kill me? Ciod a b’ àill leibh? what would you have? Agus chan eil Dwelly deiseil le sin. Aig deireadh a’ pharagraif, tha
seo. “B’ àill leibh?”
(a slovenly pronunciation of the last) is often used as an equivalent of I beg your pardon? when one speaker has not understood a remark made by
another and wishes it repeated.
Mar a bha mi ag innse dhuibh an t-seachdain sa chaidh, tha Faclair Dwelly a-nise air an eadar-lìon – agus bheir mi an seòladh-lìn dhuibh aig deireadh na
Litreach. Chaidh mi air an làraich agus chuir mi I beg your pardon don lorgair. Agus nochd an dearbh rud air an duilleig-lìn air a’ choimpiutair
’s a th’ air an duilleig anns an fhaclair phàipeir. B’ àill leibh, agus a h-uile càil eile.
Nise, chan eil mi ag ràdh nach eil b’ àill leibh anns na faclairean eile idir. Tha e, ach fo àill – “wish, desire”. Agus chan eil inneal
lorg ri fhaighinn do na faclairean eile anns an aon dòigh.
’S e dithis a rinn a’ chuid a bu mhotha dhen obair ann a bhith a’ cur Faclair Dwelly ann an riochd eileagtronaigeach. ’S iad sin Mìcheal Bauer agus Uilleam
MacDhonnchaidh. Thòisich Mìcheal air an obair o chionn aona bhliadhn’ deug, an toiseach le bhith a’ taidhpeadh gach facal air a’
choimpiutair. An dèidh greis, rinn e sganadh de sheann lethbhreac dhen fhaclair. Bha sin na bu luaithe.
Thòisich Uilleam air an aon seòrsa pròiseict ann an 2005, gun fhiosta mu obair Mhìcheil. Thàinig an dithis còmhla ann an 2008 agus eatarra, chuir iad
crìoch air a’ phròiseact gu sgiobalta.
Fhuair mi moladh bho neach ann am post-dealain an latha eile mu aon fhacal ann am Beurla. Thuirt e – thallaibh don làraich sin, cuiribh am facal Beurla seo
ann agus gheibh sibh caogad ’s a seachd (57) faclan Gàidhlig air a shon. Uill, seo agaibh feadhainn dhiubh. Tha mi airson ’s gun dèan sibh tomhas air an
fhacal Bheurla a chuir mi ann: cliabhach, cliùin, gladaman, glaoidheaman, leidire, sidheach, siogach agus uilbh. Tha am facal mu dheireadh – uilbh – à
Cataibh agus tha amharas agam gun tàinig e bhon t-seann Lochlannais – ma tha sin gu feum sam bith dhuibh!
Mura h-eil e agaibh fhathast, seo agaibh faclan Gàidhlig eile a tha a’ ciallachadh an aon rud: faol, faol-allaidh, faol-ulaith, mac-tìre. Tha mi cinnteach
gu bheil e agaibh a-nise. Chan eil? Uill, seo faclan eile: coille-chù, cù-allaidh, cù-fàsaich, fiadh-chù... madadh-allaidh. Tha fios agaibh a-nise. Tha
iad uile a’ ciallachadh wolf. Eadar Dwelly, Bauer agus MacDhonnchaidh, faodaidh beartas na Gàidhlig thighinn a-steach gu taigh sam bith anns an
t-saoghal a-nise. Is math a rinn iad. Agus – an seòladh: www.dwelly.info. Feuchaibh e!
