Bha mi ag innse dhuibh mu Bhlàr na Lèine an t-seachdain sa chaidh. Thug am batail sin fìor dhroch bhuaidh air Clann ’ic Shimidh. A rèir beul-aithris, am
measg nan ceudan de Fhrisealaich is Granndaich a bha an sàs ann, choisich na bu lugha na leth-dhusan air falbh. Agus a bharrachd air sin, chaidh an
ceann-cinnidh, Mac Shimidh fhèin, a mharbhadh.
Chan e sin a-mhàin
ach nochd a mhac, Ùisdean, aig a’ bhlàr. Bha Mac Shimidh air òrdugh a thoirt dha fuireach aig an taigh. Ach thàinig e gu Loch Lòchaidh agus chaidh a mharbhadh-san cuideachd. No chaidh a leòn, agus chaochail e beagan làithean às a dhèidh.
A dh’aindeoin a’ chall, ge-tà, cha b’ fhada gus an robh Clann ’ic Shimidh air ais ann an suidheachadh làidir. Ciamar? Uill, a rèir beul-aithris a’
chinnidh, bha ochdad boireannach a bhuineadh dhaibh trom air an latha sin. Chaill iad na daoine cèile aca aig Blàr na Lèine ach, taobh a-staigh mìosan,
rugadh ochdad gille – seadh, gillean uile gun sgeul air nighean sam bith nam measg! (is, ged a tha sin gu math eucoltach, chan urrainn dhut beul-aithris
fhìrinneachadh no a bhreugnachadh!)
Ochd bliadhn’ deug às dèigh Blàr na Lèine bha fear ùr na cheann-cinnidh do Chlann ’ic Shimidh. B’ esan Ùisdean – Ùisdean eile – mac bràthair an fhir a
chaidh a mharbhadh aig Ceann Loch Lòchaidh. Bha e dìreach seachd bliadhn’ deug a dh’aois. Agus chuir e fàilte sa bhliadhna sin air a’ Bhànrigh – Màiri
Stiùbhart – nuair a thadhail i air Inbhir Nis.
Nuair a chaochail Ùisdean, bhathar ag ràdh gu robh naoi ceud gaisgeach de Chlann ’ic Shimidh aig a thiodhlacadh. A dh’aindeoin na sgrios aig Blàr na Lèine,
dh’èirich na Frisealaich às ùr. Agus tha gu leòr dhiubh ann an-diugh – air feadh an t-saoghail, gu dearbh.
Tha rud inntinneach mu na Frisealaich – agus ’s e sin an lus a nochdas air an t-suaicheantas aca. ’S e sùbh-làir a th’ ann – strawberry. Tha e air
a bhith air an t-suaicheantas aca bhon treas linn deug. Tha beul-aithris a’ dèanamh ceangal eadar an sùbh-làir agus an cinneadh seo – agus cuimhnichibh gur
e Fraser a th’ orra ann am Beurla. ’S e fraise an Fhraingis airson sùbh-làir. Tha cuimhne agam glè mhath cho blasta ’s a bha na tartes aux fraises nuair a bha mi anns a’ Bhreatainn Bhig.
A rèir na sgeòil, bha fear Frangach ann air an robh Julius de Berry (seadh, de Berry). Bha e a’ toileachadh an rìgh le bhith a’ cur thuige bobhlaichean de
shùbhaichean-làir. Dh’òrdaich an rìgh dha ainm atharrachadh gu Fraise agus sùbhaichean-làir a chur air suaicheantas a theaghlaich. A rèir cuid, ’s
e Fraissier an t-ainm a thagh an rìgh air a shon. Tha sin a’ ciallachadh “fear a bhios a’ giùlain sùbhaichean-làir.” Uaireigin às dèidh sin,
dh’fhalbh feadhainn dhen teaghlach a dh’Alba. Agus thug iad an t-ainm ùr leotha.
Uill, ’s e stòiridh laghach a th’ ann. Ach a bheil sibh ga chreidsinn? Chan eil? Chan eil, no mise. Uill, tha mi amharasach mu dheidhinn co-dhiù. Tha an
stòiridh stèidhichte a-mhàin air coltas is fuaimneachadh an ainm ann am Beurla. Ach ciamar a dhèanamaid ceangal eadar fraise agus Friseal – dreach
an ainm ann an Gàidhlig?
Tha cuid eile a’ dèanamh dheth gum b’ e de Freselieres an t-ainm a bh’ air na Frangaich a thàinig a dh’Alba. Bha feadhainn dhen aon ainm a’
fuireach ann an Sasainn aig an àm. Chuir na Gàidheil Friseal air an ainm, is chuir luchd na Beurla Fraser air.
