Bha mi air chuairt an là eile air earrann dhen t-seann rathad a thog an Seanalair Wade tro Bhàideanach. Thog e an rathad eadar seachd ceud deug, fichead ’s
a h-ochd (1728) agus seachd ceud deug is trithead (1730). Tha an earrann sin a’ fàgail slighe an rathaid mhòir, an A9, aig Eadrais agus a’ tilleadh ga
ionnsaigh faisg air Ruadhainn. Tha na bailtean sin le chèile faisg air Bail’ Ùr an t-Slèibh.
Eadar Eadrais agus Ruadhainn, tha baile-fearainn ann air a bheil Noid. Tha e coltach gur e seann ainm Ceilteach a th’ ann an Noid, a’ ciallachadh “àite
ùr”. Cha do thachair cus a bha ainmeil ann, tha mi cinnteach. Ach a-mhàin aon rud. Bha Noid ainmeil airson bana-bhuidseach a bha uaireigin a’ fuireach ann.
Chuireadh i eagal am beatha air muinntir an àite, a rèir beul-aithris. Duine sam bith a rachadh na h-aghaidh, bhiodh an crodh aca a’ bàsachadh, agus bhiodh
an cuid thaighean uaireannan a’ dol na theine. Dh’fhàs e cho dona ’s gu robh eagal air na daoine falbh bhon dachaigh aca gun chead bhon chaillich. Agus
airson cead fhaighinn bhuaipe, dh’fheumadh iad airgead a thoirt dhi.
Là a bha seo, thàinig fear às a’ Ghalltachd a dh’fhuireach anns an sgìre. Fhuair e taigh faisg air Ruadhainn. Cha robh e a’ creidsinn ann am buidseachd
idir. Gu dearbh, bhiodh e a’ magadh air a’ bhana-bhuidsich agus air a h-uile duine a thug creideas dhi. Dhiùlt e sgillinn ruadh a thoirt
dhi.
Feasgar a bha seo, bha e a-muigh a’ coimhead a chruidh. Chunnaic e maigheach a’ dol timcheall nam bò, a’ deothail nan sineachan air gach tè aca. Bha gunna
aige. Fhuair e faisg gu leòr air a’ mhaighich airson losgadh oirre. Leig e urchair ach cha do rinn e cron sam bith air a’ mhaighich. Ruith i pìos beag air
falbh is stad i. Shuidh i sìos is choimhead i air an tuathanach, gun choltas dragh oirre.
Goirid às dèidh sin, thiormaich na bà. Chan fhaighte deur bainne bhuapa. Chuir an tuathanach coire air lus sa phàirc far an robh an
crodh-bainne ag ionaltradh. Ghluais e an crodh. Ach mean air mhean bha na beathaichean a’ bàsachadh. Cha robh an duine Gallta airson creidsinn gur e a’
bhana-bhuidseach a bu choireach, ach dè eile a bhiodh ag adhbharachadh sin?
Dh’iarr e air a bhuachaille dhol gu taigh na bana-bhuidsich le dà thunnaig. Thuirt e ris, “Thalla gu taigh na caillich, thoir na tunnagan dhi agus can
rithe gu bheil mi an dòchas gun tachd iad i.”
Chaidh am buachaille gu taigh na caillich agus, gu dearbh, chan e fàilte chrìdheil a fhuair e. “Can ri do mhaighstir,” thuirt a’ chailleach ris a’ ghille,
“gun tachd mise esan mus bi a’ ghealach ùr againn.”
Là a bha seo, bha an tuathanach a-muigh air an oidhche leis an dà chù aige faisg air Noid. A-mach às an dorchadas leum mial-chù mòr air, ag amas air
amhaich. Dhìon na coin aige fhèin e. Bha sabaid mhòr ann. Mu dheireadh chuir coin an duine an teicheadh air a’ mhial-chù. Dh’fhalbh na trì coin a’ sabaid
gu garg. Chuala an tuathanach Gallta guth, “Gairm air do choin, gairm air do choin.” Ach bha esan ro sgìth airson gairm air a choin. Agus bhon mhionaid sin
fhèin chan fhacas is cha chualas na coin no a’ bhana-bhuidseach a-chaoidh tuilleadh.
