Ann an ochd ceud deug, ochdad ’s a h-ochd (1888) chaidh pàipear a leughadh aig coinneamh de Chomunn Gàidhlig Inbhir Nis. ’S e an t-Urramach Iain
MacGriogair Caimbeul, ministear ann an Tiriodh, a sgrìobh e. ’S e an tiotal a bh’ air Fionn’s Ransom agus ’s e a bh’ ann seann sgeulachd à
Tiriodh. Fhuair am ministear ann an Gàidhlig i bho fhear Iain MacIlleDhuinn. ’S e an tiotal a th’ oirre Èirig Fhinn. Chan eil mi cinnteach an e Fionn’s Ransom an tiotal as fheàrr ann am Beurla. ’S dòcha gur e Fionn’s Reparation as fheàrr. Co-dhiù seo an sgeulachd agus, leis gu
bheil i fada, tha mi ga dèanamh nas giorra agus nas sìmplidhe.
Là a bha seo, chaidh Fionn ’s a thriùir cho-dhaltan don bheinn sheilg. B’ iad a cho-dhaltan an Ridire Dearg, Ridire a’ Chùirn agus Ridire a’ Chlaidheimh.
Bha iad nan suidhe air cnocan bòidheach, nuair a thuirt Ridire a’ Chlaidheimh, “An robh e ann a-riamh fear a dhèanadh tàir air Fionn Mac Cumhail, agus a
thriùir cho-dhaltan còmhla ris?”
Cho luath ’s a thuirt e sin, thàinig marcaiche steud dhuibh às an àird an iar-thuath. Rinn e air Fionn is bhuail e mun bheul e. Chuir e trì fiaclan a-mach
gu h-àrd is trì fiaclan a-mach gu h-ìosal.
Thuirt Ridire a’ Chlaidheimh gum faigheadh iad “Èirig Fhinn”. Thuirt an dà cho-dhalta eile an aon rud. Sìos don chladach leotha far an do rinn iad long
deiseil airson falbh. Chunnaic iad fear beag ìosal lapanach a’ teannadh dlùth. Dh’fhàiltich iad e. Dh’fhaighnich e de Ridire a’ Chlaidheimh am faigheadh e
cead falbh leotha air an luing.
“Chan fhaigh,” fhreagair an Ridire. “Dè feum a dhèanadh duine leibideach coltach riutsa falbh leinne?”
Dh’fhaighnich am fear beag an aon cheist dhen dithis ridirean eile. Dhiùlt iad e. Chaidh e gu Fionn. Leig Fionn leis dhol air bòrd còmhla riutha. “’S
fheàrr thu na clach co-dhiù,” thuirt Fionn.
Chuir iad a-mach an long. Thug iad a toiseach ri muir is a deireadh ri tìr. Thog iad na siùil. Rinn Fionn Mac Cumhail iùil na toiseach agus stiùir na
deireadh. Shuidhich e a cùrsa gu Rìoghachd nam Fear Mòra.
An dèidh dà là aig muir, dh’iarr Fionn air na ridirean sealltainn on chrann, feuch tìr fhaicinn. Chaidh iad astar beag suas is thill iad. Thuirt iad nach
robh dad ri fhaicinn.
Dh’èirich am fear beag ìosal lapanach is thuirt e, “Mura dèanadh sibh na b’ fheàrr na siud, bha e a cheart cho math dhuibh fuireach far an robh sibh.” Leum
e suas agus ràinig e bàrr a’ chrainn. Nuair a thill e, thuirt e ri Fionn, “Tha e mòr a dh’fheannag is beag a dh’fhearann, ach cum romhad mar a tha thu.”
An làrna-mhàireach bha iad sa chala ann an Rìoghachd nam Fear Mòra. Ach chan fhaigheadh iad air tìr. Bha trì gathan teinnteach a’ cuairteachadh a’ chala.
Chuir am fear beag ìosal lapanach sgiath bhacaideach air a làimh chlì agus sgiath bhacaideach air a làimh dheis. Thug e leum nan trì eang agus bha e air
tìr. Agus innsidh mi dhuibh dè thachair an uair sin an ath-sheachdain.
