Dè tha am facal druim a’ ciallachadh dhuibh? Bidh sibh a’ smaoineachadh air ‘back’, tha mi cinnteach. ʼS dòcha gu bheil ceangal ann eadar druim agus dorsum ann an Laidinn – às am faighear am facal Beurla dorsal. Tha mo dhruim ghoirt ‘my back is sore’. ʼS iomadh turas a thuirt mi sin an dèidh latha saothrach anns an leas!
Ach tha ciallan eile air an fhacal druim. Uaireannan, tha e a’ seasamh airson mullach rudeigin – mar ‘the ridge of a hill’. Druim an aonaich ‘the mountain ridge’. Airson sin a thuigsinn, bidh mise a’ smaoineachadh air cù no each – ainmhidh ceithir-chasach. Bidh a dhruim car coltach ann an cumadh ri druim aonaich. ʼS iomadh druim a nochdas air mapaichean na Gàidhealtachd a’ ciallachadh ridge.
Agus bidh an eileamaid druim a’ nochdadh ann an ainmean-àite far an robh a’ Ghàidhlig ga bruidhinn uaireigin. Mar eisimpleir – Drumchapel ann an Glaschu. Tha cuid a’ cumail a-mach gur ann à Druim a’ Chapaill a thàinig e – the ridge of the horse. Ach chuala mi beachd cuideachd gun tàinig e à Druim a’ Chaibeil ‘the ridge of the chapel’.
Airson ‘the spine’ of a book canaidh sinn druim an leabhair. Cuiribh bàta bun-os-cionn air a’ chladach. Dè chì sibh a-nise ach druim a’ bhàta aig a’ mhullach – the keel of the boat. Druim a’ bhàta. Ma tha am bàta mòr gu leòr is ma tha sibh treun gu leòr mar sheòladairean, ma dh’fhaodte gun tèid sibh a-mach gu druim a’ chuain. The open sea. ʼS iomadh maraiche Gàidhealach a th’ air a bhith eòlach air druim a’ chuain.
Anns an t-seann aimsir, nam biodh daoine a’ bruidhinn mu ‘druim an rathaid’, bhathar a’ ciallachadh ‘the middle of the road’. Druim an rathaid. Cùm an t-each agad air druim an rathaid. Ach cha chumadh sibh each air druim an taighe! Tha sin a’ ciallachadh ‘the ridge line of the house’. Bithibh faiceallach ma tha sibh shuas gu h-àrd, ag obair air druim an taighe.
Ciamar a chanas sinn ‘flat on my back’ ann an Gàidhlig? Air mo dhruim dìreach. Bha mi nam laighe air mo dhruim dìreach. No ‘you were flat on your back’ – bha thu air do dhruim dìreach.
Uaireannan, bidh a’ ghealach air a druim. Am faca sibh sin riamh? Sin nuair a tha a’ ghealach chorranach ann – no crescent moon – agus na h-adharcan aice a’ stobadh an-àirde aig gach ceann dhith. Tha i coltach ri bobhla no beul a tha ri gàire. A rèir nan seann Ghàidheal, nuair tha a’ ghealach mar sin, bidh deagh aimsir ann.
Tha am facal druim rud beag neo-riaghailteach. Anns an tuiseal ghinideach shingilte canaidh sinn droma. Taigh an Droma ‘the house of the ridge’. Sin baile beag ris an canar Tyndrum ann am Beurla. Airson ‘the spine’ canaidh sinn an cnàimh-droma no cnàimh an droma.
Anns an tuiseal ghairmeach, canaidh sinn a dhruim! Ò, a dhruim, carson a tha thu cho goirt? An e m’ aois as coireach?! Agus, anns an tuiseal ainmneach iolra, canaidh sinn dromannan. Backs. Dromannan. Ma bhios daoine an dromannan a chèile, tha iad ri carachd no wrestling.
Seo gnathas-cainnt le druim ann. Ma leigeas tu òirleach leis, leanaidh e air do dhruim thu. Tha sin car coltach ris a’ Bheurla, give him an inch and he’ll take a mile. Ma leigeas tu òirleach leis, leanaidh e air do dhruim thu.
