Tha mo smuaintean air an dreathan-donn an-diugh. Eun beag le cridhe mòr!
Bha mi sa mhonadh as t-samhradh – air iomall Inbhir Nis, gun a bhith fada
bhon taigh agam. Ghabh mi lòn, agus mi nam shuidhe air cùl preas fraoich.
Fhad ʼs a bha mi an sin, bha dreathan-donn air sgèith mu mo thimcheall, ag
èigheachd ʼs a’ gearan. Feumaidh gun robh nead aige faisg air làimh.
Agus dè bha e ag ràdh? Uill, bhiodh na seann daoine a’ cur nam faclan seo
ann am beul an dreathain-duinn.
Thig thig, thig a dhiol-dèirce, Thig thig, thig a ghille-frìde; Is
gillean-frìde na h-eòin uile, Ach mise leam fhìn, Ach mise leam fhìn,
Gillean-frìde, gillean-frìde.
Gillean-frìde – mites, rudan beaga bìodach, suarach. Tha an
dreathan-donn a’ cur ‘gillean-frìde’ air na h-eòin eile mar gur e eun mòr
gaisgeil a th’ ann fhèin! Tha sin gar toirt gu cnag na cùise. Bha na
Gàidheil riamh dhen bharail gu bheil deagh bheachd aig an dreathan-donn air
fhèin. Ged a tha e beag, chan eil e bog. Tha e làn misneachd.
Chì sinn sin anns an t-seanfhacal mun dreathan:
Is bigid e sin, is bigid e sin, mar a thuirt an dreathan-donn, nuair a
thug e làn a ghuib às a’ mhuir
‘tis the less for that, tis the less for that, as the wren said, when
it sipped a bill-full from the sea.’
Is bigid e sin, is bigid e sin, mar a thuirt an dreathan-donn, nuair a thug
e làn a ghuib às a’ mhuir.
Tha seann naidheachd mun strì eadar an dreathan-donn agus rìgh nan eun, an
iolair-bhuidhe. Tha i a’ sealltainn mar a tha an dreathan cho dàna ri Bran.
Latha a bha seo, bha an iolair a’ bòstadh mu cho comasach is cumhachdach ʼs
a bha i. ‘Thèid mise air sgèith nas àirde na eun sam bith eile,’ thuirt i,
gu h-àrdanach.
Cha robh gin de na h-eòin eile deònach a dhol na h-aghaidh. Uill, cha robh,
ach a-mhàin an dreathan-donn. ‘Ist, ʼs urrainn dhòmhsa dhol nas àirde na
thu fhèin,’ thuirt an dreathan.
‘Thusa?!’ ars an iolair, gu fanaideach. ‘Chan eil annad ach isean lag.
Seall cho beag ʼs a tha thu. Cha bhi thu a’ dol fada bho na preasan is
creagan. Bidh mi a’ coimhead sìos air do leithid, nuair a tha mi shuas àrd,
oir is mise rìgh nan eun.’
‘Siuthad, ma-thà,’ ars an dreathan-donn. ‘Dearbh e dhuinn!’ Leis an dùbhlan
sin, chaidh an iolair an-àirde. Ghabh i a’ ghaoth fo a sgiathan agus chaidh
i suas … is suas. Bha i fada os cionn na talmhainn.
Thug an iolair sùil air an talamh fada fòidhpe. Bha a h-uile rud cho beag
bìodach. Cha robh sgeul air an dreathan-donn. Amadan de dh’isean, ag ràdh
gum b’ urrainn dha a bhith a’ dol na b’ àirde na iolair!
Agus a-nise an còmhradh: Càite a bheil thu, ’dhreathain-duinn? Tha mi ’n seo, os do chinn!
Tha an iolair a’ gabhail iongnadh. Tha an dreathan-donn air a druim. Bha e
cho aotrom ʼs nach do mhothaich an iolair dha. Agus, gu dearbh, bha e na b’
àirde na ʼn iolair!
