Seumas Mac a’ Phearsain (3)

Bha mi ag innse eachdraidh Sheumais Mhic a’ Phearsain, an ceatharnach ainmeil à Bàideanach. Thàinig latha a chrochaidh ri taobh crois na margaidh ann am Banbh air an t-siathamh latha deug dhen t-Samhain anns a’ bhliadhna seachd ceud deug (1700).

Thathar ag ràdh anns an ear-thuath, chun an latha an-diugh, gun robh teachdaire air an rathad a Bhanbh air muin-eich, le stad-breith. Bha sin a’ tighinn bho chùirt nas àirde is nas urramaiche ann an Obar Dheathain. Bha fios aig an t-siorram gun robh e air an rathad. Chunnaic an siorram an teachdaire leis an stad-breith na làimh, ga chrathadh.

Cha robh e deònach feitheamh oir bha e ag iarraidh gum biodh Mac a’ Phearsain marbh, agus dh’òrdaich e gum biodh an cloc ann am meadhan Bhanbh air a chur air adhart cairteal na h-uarach. Mar sin, thàinig uair a’ chrochaidh – a rèir a’ chloc co-dhiù – mus do ràinig an teachdaire meadhan a’ bhaile. Bha mòran daoine air an tàmailteachadh mu dheidhinn.

Fhad ʼs a bha e sa phrìosan, a’ feitheamh ri latha a chrochaidh, chruthaich Seumas òran, a’ dèanamh iomradh air a bhàs. Aig an àm sin, bhiodh cead aig daoine a bha fo bhinn-bhàis òraid a ghabhail mus biodh iad air an cur air a’ chroich. Ach, an àite òraid, ghabh Seumas òran, ann am Beurla a thuigeadh muinntir an ear-thuath, agus e a’ seinn na fìdhle aig an aon àm. Tha diofar riochdan air briathran an òrain san latha an-diugh, agus seo fear dhiubh:

Fareweel ye dungeons dark and strang, fareweel, fareweel tae ye,
MacPherson’s time will nae be lang on yonder gallows tree

Sae rantinly, sae wantonly, sae dauntinly gaed he
He played a tune and he danced it aroon below the gallows tree

It was by a woman’s treacherous hand I was condemned tae dee
Aboon a ledge at a window she sat, a blanket she threw ow’r me

There’s some come here tae see me hang, and some tae buy my fiddle
But before that I wid part wi’ her I'd brak her through the middle

He took the fiddle intae baith o his hands and he brak it ower a stane
Sayin, nay ither hand shall play on thee when I am dead and gane

The reprieve was comin’ ow’r the Brig o Banff tae set MacPherson free,
But they pit the clock a quarter afore, and they hanged him frae the tree.

Anns an òran, thathar ag ràdh gun do bhris Seumas fhidheall air clach. Ach dh’aithris cuid gun do thog e an ionnsramaid an-àirde. Dh’fhaighnich e am biodh duine sam bith dhen t-sluagh a bha a’ coimhead ga gabhail bhuaithe, air a’ chùmhnant ʼs gun cluicheadh e no i an aon phort oirre aig taigh-aire dha. Cha robh duine deònach an fhidheall a ghabhail air a’ chùmhnant sin, le tòrr nàimhdean aig Seumas an làthair. Mar sin, bhris Seumas an fhidheall thairis air a ghlùin. Dh’èigh e nach cluicheadh duine eile i. An uair sin, chaidh a chrochadh gu bàs.

Bha càirdean aig Seumas am measg an t-sluaigh, agus thug fear dhiubh an fhidheall bhriste air ais a Bhàideanach. Tha i a-nise ann an Taigh-tasgaidh Clann Mhic a’ Phearsain ann am Baile Ùr an t-Slèibh. Ged a tha an fhidheall briste, tha an t-òran agus an sgeulachd beò, slàn fhathast.