233: Rob Donn's poetry 233: Bàrdachd Rob Dhuinn
Litir shìmplidh sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is eadar-theangachadh. A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.
Tha an litir bheag ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.
Bàrdachd Rob Dhuinn
Bha sinn a’ toirt sùil bheag air bàrdachd Rob Dhuinn an t-seachdain sa chaidh. Bha Rob na bhàrd Gàidhlig ann an Dùthaich MhicAoidh anns an ochdamh linn deug. Cha robh Beurla riamh aige. Cha robh no mòran sgoile.
An-diugh tha mi a’ dol a thoirt sùil bheag air dàn a sgrìobh e. Tha e mu dheidhinn na h-àrainneachd – gu sònraichte ann an Dùthaich MhicAoidh.
Tha dithis pheathraichean a’ bruidhinn ri chèile anns an dàn. Tha Iseabail measail air an àrainneachd. Chan eil Màiri cho measail air an àrainneachd. Tha Màiri air a bhith san sgoil ann an Inbhir Theòrsa. Thog i dòighean nan Gall. Tha Màiri ag ràdh:
Cia b’ e dhèanadh mar rinn mis’,
Bu mhist’ e e gu bràth,
Dhol don bheinn an aghaidh m’ inntinn,
Mhill e mi ’s mo shlàint’.
Air an làimh eile, chòrd e gu mòr ri Rob Donn a bhith na bhuachaille air a’ bheinn. Tha Iseabail (no an e Rob fhèin a tha ann?) a’ freagairt casaidean Màiri.
Ciod am fàth mun tug thu fuath
’S ann do na bruachaibh àrd?
Nach fhaic thu fhèin nuair a thig an sprèidh
Gur feumail iad len àl?
Tha Màiri, ge-tà, a, leantainn le a h-argamaid. Tha i a’ càineadh a’ gheamhraidh. Tha Dùthaich MhicAoidh math gu leòr as t-samhradh ach chan eil cùisean tarraingeach anns a’ gheamh-radh – a rèir Màiri, co-dhiù.
Na bha fìrinneach de d’ amhran
Fhad ’s a bha ’n samhradh blàth,
Rinn e tionndadh Oidhche Shamhna,
’S bheir an geamhradh ’shàr.
A-rithist, tha freagairt aig Iseabail do chasaidean Màiri. Is toigh leam an rann seo. Agus tha an rann seo a’ riochdachadh gu soilleir bòidhchead an earraich air a’ Ghàidhealtachd:
Glèidhidh ’n talamh chun an t-samhraidh
Sin a chrann e ’n-dràst;
Beith is calltainn Latha Bealltainn Gealltanach air fàs.
Bidh gruth is crathadh air na srathaibh
’S teirgidh ’n cathadh-làir.
Nach binn an sealladh, glinn a’ stealladh
Laoigh is bainne ’s bàrr.
Rob Donn's poetry
We were taking a wee look at the poetry of Rob Donn last week. Rob was a Gaelic bard in the Mackay Country in the Eighteenth Century. He never spoke English. He wasn’t highly educated either.
Today I’m going to have a wee look at a poem he wrote. It’s about the environment – particularly in the Mackay Country.
Two sisters speak to each other in the poem. Ishbel likes the environ-ment. Mary doesn’t like the environ-ment so much. Mary’s been at school in Thurso. She picked up the ways of the Lowlander. Mary says:
Anyone doing as I have done
Would be eternally the worse for it
Going to the mountain against my will,
It ruined me and my health.
On the other hand, Rob Donn really enjoyed being a herdsman on the hill. Ishbel (or is it Rob himself?) answers Mary’s accusations.
What reason have you for your antipathy
To the high slopes?
Don’t you see when the cattle come
How useful they are with their offspring?
Mary, however, continues with her argument. She criticises the winter. The Mackay Country is alright in the summer but things aren’t attractive in the winter – according to Mary, at least.
What was true in your song
As long as the summer was warm
It changed on Halloween
And the winter will extinguish it.
Again, Ishbel has an answer to Mary’s accusations. I like this verse. And this verse represents with clarity the beauty of spring in the Highlands:
The land will hide until summer
It is hibernating just now
Birch and hazel on the day of Beltane Promising growth.
There will be crowdie and churning in the straths
And the snowdrifts will melt.
How sweet the spectacle, glens a-spouting
Calves and milk and cream.
Bàrdachd Rob Dhuinn
Bha sinn a’ toirt sùil bheag air bàrdachd Rob Dhuinn an t-seachdain sa chaidh. Bha Rob na bhàrd Gàidhlig ann an Dùthaich MhicAoidh anns an ochdamh linn deug. Cha robh Beurla riamh aige. Cha robh no mòran sgoile.
An-diugh tha mi a’ dol a thoirt sùil bheag air dàn a sgrìobh e. Tha e mu dheidhinn na h-àrainneachd – gu sònraichte ann an Dùthaich MhicAoidh.
Tha dithis pheathraichean a’ bruidhinn ri chèile anns an dàn. Tha Iseabail measail air an àrainneachd. Chan eil Màiri cho measail air an àrainneachd. Tha Màiri air a bhith san sgoil ann an Inbhir Theòrsa. Thog i dòighean nan Gall. Tha Màiri ag ràdh:
Cia b’ e dhèanadh mar rinn mis’,
Bu mhist’ e e gu bràth,
Dhol don bheinn an aghaidh m’ inntinn,
Mhill e mi ’s mo shlàint’.
Air an làimh eile, chòrd e gu mòr ri Rob Donn a bhith na bhuachaille air a’ bheinn. Tha Iseabail (no an e Rob fhèin a tha ann?) a’ freagairt casaidean Màiri.
Ciod am fàth mun tug thu fuath
’S ann do na bruachaibh àrd?
Nach fhaic thu fhèin nuair a thig an sprèidh
Gur feumail iad len àl?
Tha Màiri, ge-tà, a, leantainn le a h-argamaid. Tha i a’ càineadh a’ gheamhraidh. Tha Dùthaich MhicAoidh math gu leòr as t-samhradh ach chan eil cùisean tarraingeach anns a’ gheamh-radh – a rèir Màiri, co-dhiù.
Na bha fìrinneach de d’ amhran
Fhad ’s a bha ’n samhradh blàth,
Rinn e tionndadh Oidhche Shamhna,
’S bheir an geamhradh ’shàr.
A-rithist, tha freagairt aig Iseabail do chasaidean Màiri. Is toigh leam an rann seo. Agus tha an rann seo a’ riochdachadh gu soilleir bòidhchead an earraich air a’ Ghàidhealtachd:
Glèidhidh ’n talamh chun an t-samhraidh
Sin a chrann e ’n-dràst;
Beith is calltainn Latha Bealltainn Gealltanach air fàs.
Bidh gruth is crathadh air na srathaibh
’S teirgidh ’n cathadh-làir.
Nach binn an sealladh, glinn a’ stealladh
Laoigh is bainne ’s bàrr.
Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:
PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.
Litir do Luchd-ionnsachaidh
This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri Litir do Luchd-ionnsachaidh 537
Podcast
BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn