An itheadh sibh muile-mhàgag? Nuair a tha mi a’ meòrachadh air a’ cheist, tha sgreamh a’ tighinn orm. Ghia! Cò dh’itheadh muile-mhàgag?! Uill, a rèir
beul-aithris, dh’ith fear de ghaisgich nan Gàidheal tè – agus ’s dòcha gun robh sin am measg nan adhbharan a bha e cho ... uill … gaisgeil. No an e gu
feumadh tu a bhith gaisgeil airson tè ithe?!
Nise, bu chòir dhomh dhèanamh soilleir dè tha mi a’ ciallachadh le ‘muile-mhàgag’. Tha mi a’ ciallachadh toad. Ach tha fhios a’m, ann am mòran
sgìrean, gu bheilear a’ cleachdadh ‘muile-mhàgag’, no facal coltach, airson frog.
Tha abairt à Siorrachd Pheairt – cha b’ ann air muileacha-màg a chaidh m’ àrach. A rèir choltais, tha sin a’ ciallachadh ‘I wasn’t raised on frogs’, seach air ‘toads’. Tha mi a’ tuigsinn gum bite ga cleachdadh airson a ràdh ri neach eile, ‘Chan eil mi
faoin!’ Cha b’ ann air muileacha-màg a chaidh m’ àrach.
Airson adhbhar air choreigin, gun luaidh air cho gann ’s a tha iad, agus gum bu chòir an dìon, chan eil sinn uabhasach dèidheil air uisge-thìrich mar
bhiadh, a bheil? ’S dòcha gun do dh’fheuch sibh losgann no frog. Tha na Frangaich measail orra – co-dhiù air na casan aca. Dh’fheuch mi casan
losgainn aon turas, ach chan ann san Fhraing a bha e. Bha mi ann an Thailand. Tha iad measail orra an sin cuideachd, agus bidh iad ag àrach losgannan
airson taighean-bìdh. Ach – muile-mhàgag – toad – ’s e sin ceist eile.
Agus cò e an seann ghaisgeach Gàidhealach a dh’ith muile-mhàgag? Cò, ach Alasdair mac Colla Chiotaich, an sàr-shaighdear a bha a-mach
cuide ri Montròs ann am meadhan an t-seachdamh linn deug.
An e muile-mhàgag no losgann a dh’ith e? Chan eil mi cinnteach. Ach bha daoine a’ creidsinn gun robh clach luachmhor ann an ceann nan ainmhidhean sin. Bha
sin eadhon anns an dealbh-chluich ‘As You Like It’ le Uilleam Shakespeare.
Agus sgrìobh an sgoilear Cuimreach, Eideard Lhuyd, gur e ‘a’ chlach mhuile-mhàgag molag a tha iongantach na cumadh agus a farsaingeachd de dhathan. Thathar
dhen bheachd gun cuir i stad air losgadh taighe, agus cur-fodha bàta. Agus, ma bhios tè aig commandair air blàr-catha, bidh an dàrna cuid buaidh aige air
an latha no bidh na daoine gu lèir aige a’ faighinn bàs sa spot.’
Chaidh stòiridh annasach a chlàradh mu mhuile-mhàgag mhòr aig Ach a’ Ghobhail ann am Morbhairne. Bha ainm sònraichte air – ‘Seid’ – agus bha e ri lorg ann
am boglach air an robh ‘Lòn na Seid’ mar ainm. Dh’fheuch fear ri a glacadh – airson a’ chlach fhaighinn – air latha fuar geamhraidh nuair a bha an lòn
reòite. Rinn e toll san deigh agus leig e le dòbhran, a bh’ aige mar pheata, a dhol troimhe. Dh’fhan e gus an tigeadh a’ mhuile-mhàgag suas tron toll, agus
an dòbhran às a dèidh. Bha bata aige na làimh.
Ach, ’s e an dòbhran, a bha feumach air anail a ghabhail, a chuir a cheann tron toll. Gun a bhith a’ coimhead ro dhlùth, bhuail am fear e le a bhata, a’
cur às don dòbhran sa spot. Agus dè thachair don mhuile-mhàgag – chan eil fhios a’m.
