Bha mi ag innse dhuibh mu na comasan iongantach a bh’ aig Calum Cille ann a bhith a’ fosgladh dhorsan a bha glaiste na aghaidh. Bha e ann an Èirinn turas
agus thugadh cuireadh dha a dhol a chèilidh air na manaich ann am manachainn aig Tìr Dà Ghlas (‘fearann an dà allt’) ann am meadhan na
dùthcha. Nuair a chaidh e ann, bha an iuchair a dh’fhosgladh an caibeal air chall. Bha na manaich gu math mì-thoilichte mu dheidhinn call na h-iuchrach.
Chaidh Calum Cille gu doras a’ chaibeil. Thuirt e, ‘Is urrainn don Tighearna, às aonais iuchair, doras a thaigh fhèin fhosgladh do a shearbhantan.’ Cho
luath ’s a bha na faclan sin a-mach às a bheul, dh’fhuasgladh glasan an dorais le neart, agus dh’fhosgail an doras leis fhèin.
Tha an stòiridh sin a’ nochdadh ann an Vita Columbae, eachdraidh Chaluim Chille a chaidh a sgrìobhadh le Adomnan. Agus a’ chaibideil a leanas air
sin anns a’ Vita, tha i co-cheangailte ri dèirceach bochd à Loch Abar agus an t-slat bhiorach a rinn Calum Cille dha. Seo agaibh an stòiridh.
Latha a bha seo thàinig an dèirceach Abrach a Chalum Cille, ag ràdh nach robh gu leòr aige a chumadh a theaghlach a dol. Thug Calum Cille dha na b’ urrainn
dha de dhèirc. An uair sin thuirt e, ‘A dhuine bhochd, faigh slat bhon choille a tha faisg oirnn agus thoir i dhomh gu sgiobalta.’ Chaidh an duine bochd
don choille, fhuair e slat agus thug e do Chalum Cille i.
Nuair a fhuair e an t-slat, rinn Calum Cille aon cheann dhith biorach agus bheannaich e i. ‘Glèidh an t-slat seo le cùram,’ thuirt e. ‘Ma nì thu sin, tha
mi a’ creidsinn nach dèan i cron air daoine no crodh, ach gun dèan i cron a-mhàin air fiadh-bheatha agus èisg. Cho fad ’s a ghleidheas tu an t-slat seo, cha bhi gainnead de shitheann anns an taigh agad.’
Mar a bhiodh dùil, bha an dèirceach toilichte. Cha bhiodh gainnead feòla anns an taigh aige tuilleadh. Dh’fhalbh e dhachaigh, ann an deagh shunnd, a Loch
Abar. Chuir e an t-slat bhiorach mar stob anns a’ choille ann an àite iomallach. Bha aon cheann dhith anns an talamh agus an ceann eile – an ceann biorach
– a’ stobadh an-àirde. Dh’fhàg an duine bochd i mar sin fad na h-oidhche. An ath mhadainn, thill e don àite. Agus, mar a bha Calum Cille air innse, ’s ann
a bha damh mòr air tuiteam air an stob. Bha e marbh. Saoilidh mi gun robh an t-slat air a dhol tro chridhe an daimh. Co-dhiù, bha feòil gu leòr aig a
theaghlach an latha sin.
A rèir beul-aithris, ’s ann mar sin a lean gnothaichean fad ùine mhòr. Cha d’ rachadh latha seachad air nach biodh beathach air choreigin – damh no eilid
no earba – marbh air ceann biorach an stuib. Nuair a bha a theaghlach sàsaichte leis na bh’ aca de dh’fheòil, bhiodh am fear bochd a’ reic na bh’ air
fhàgail do a choimhearsnaich. Feumaidh nach robh e uile-gu-lèir bochd tuilleadh.
’S e Calum Cille a bu choireach ris a’ phiseach a thàinig air a bheatha. Ach, gu mì-fhortanach, cha robh cùisean gu bhith a’ leantainn mar sin gu
sìorraidh. Innsidh mi dhuibh dè thachair don dèirceach Abrach an-ath-sheachdain.
