’S e Fòghnan na h-Alba lus ainmeil nam buadh, Lus grinn nan dos calgach thug dearbh air bhith cruaidh; Seann suaicheantas mòrail tìr bhòidheach mo
luaidh, 'S tric dh'fhadaich a dheagh chliù teine-èibhinn nam ghruaidh.
Uill, tha mi an dùil gur dòcha gu bheil sibh ag aithneachadh an rainn a tha sin, no co-dhiù gum bitheadh sibh ga aithneachadh ann am Beurla:
O, the thistle o’ Scotland was famous of auld, Wi’ its toorie sae snod and its bristles sae bauld; ’Tis the badge o’ my country, it’s aye dear tae me;
And the thocht o’ them baith brings the licht tae my ee.
Nuair a chuala mi an t-òran seo air a sheinn ann an Gàidhlig bho chionn fhada (tha mi an amharas gur e Seòras Clavey nach maireann a ghabh e), bha mi dhen
bheachd gur e eadar-theangachadh a bh’ ann bhon Bheurla. Cha robh fios agam gur ann sa Ghàidhlig a chaidh a sgrìobhadh an toiseach. B’ e an t-ùghdar fear
ainmeil à Earra-Ghàidheal, am bàrd Eòghann MacColla, a bha beò anns an naoidheamh linn deug. Agus ’s e Calum MacPhàrlain a rinn an t-eadar-theangachadh gu
Beurla.
Tha mi air dà thiotal fhaicinn airson an dàin – Fòghnan na h-Alba agus Suaicheantas na h-Alba. Ach dè bh’ aig an ùghdar fhèin air o thùs?
Uill, fhuair mi lorg air o chionn ghoirid anns an leabhar anns an do nochd e an toiseach – Clàrsach nam Beann – a chaidh fhoillseachadh ann an
ochd ceud deug, trithead ’s a sia (1836). Agus b’ e tiotal an dàin Am Foghannan – Suaicheantas na h-Alba. Tha an dà rud san ainm! Agus tha an
t-ùghdar ag innse dhuinn gur e òran a th’ ann a ghabhas seinn air an fhonn “Òran nam Fineachan Gàidhealach”.
Rugadh is thogadh Eòghann MacColla air cladach Loch Fìne, faisg air an Fhùirneis, deas air Inbhir Aora. Feumaidh gur e foghannan am facal anns an
dualchainnt sin airson thistle, mar a bhitheas aig mòran chun an latha an-diugh. Ach cluinnear facal eile airson thistle cuideachd – cluaran. An robh muinntir Loch Fìne eòlach air an fhacal sin cuideachd?
Seo an ceathramh rann:
Sluagh borb, le droch rùn dha, 's tric bhrùchd air a-nuas, 'S tric bhrùchd, ach gun taing dhaibh, a cheann chùm e suas; Nuair shaoil iad bhith
buadhach, 's ann fhuair iad fàth bròin; Feuch! a' cinn thar an uaighean an cluaran gun leòn.
Bha am facal cluaran aca cuideachd. Agus seo an t-eadar-theangachadh:
Langsyne the invaders cam owre to our shore, And fiercely our thistle they scutched and they tore; When they maist thocht it deid, ’twas then it up
bore, And it bloomed on their graves quite as strong as before
.
An ath-sheachdain innsidh mi dhuibh mu bheatha Eòghainn MhicColla. Ach an-diugh, fàgaidh mi sibh leis an rann mu dheireadh de dh’Fhòghnan na h-Alba. Seo a’
Bheurla an toiseach:
My blessings be yours! Is there Scotsman ava, Wad stan’ by and see ony harm on ye fa’? Is there gentle or semple what lives in our land, Wad refuse to
drink a health to the thistle so grand?
Agus a’ Ghàidhlig thùsail:
Mo bheannachd gu bràth air! Cia ’n Gàidheal no ’n Gall, Nach seasadh gu bàs e, ga theàrnadh bho chall? Cò, ìosal no uasal, bheir cluas
do mo dhàn, Nach òladh leam “Buaidh leis” bho chuachannan làn?
