Tha Bàrd Loch Abar, Iain Dòmhnallach, am measg nan laoch a chaidh a chlàradh le Sgoil Eòlais na h-Alba, agus a nochdas air làrach-lìn Thobar an Dualchais.
’S e dìreach a ghuth a chluinneas sibh; chan eil na stòiridhean aige ann an cruth sgrìobhte.
Ach tha mi fhìn air dà naidheachd bheag aige a chur ann an sgrìobhadh. Tha mi a’ dol gan aithris agus faodaidh sibh èisteachd riutha. An uair sin, faodaidh
sibh dhol don làraich-lìn airson an cluinntinn aig sàr-Abrach. Seo a’ chiad tè:
Bha triùir dhaoine a’ coiseachd còmhla. Agus bha seòrsa de ghnothaich aig an dithist eile gun robh taibhsearachd aig fear dhiubh. Agus
thuirt am fear a bha seo, “Tha sinn a’ dol a bhith ann an cogadh, an triùir againn, agus chan fhada gus an tòisich an cogadh. Agus thèid fear againn a
chumail sa chogadh, cha till e dhachaigh, ge b’ e dè fear againn a bhios ann,” thuirt e.
’S ann mar seo a bha e. Thòisich an cogadh anns an naoi ceud deug ’s a ceithir-deug agus chaidh an triùir don chogadh. Agus fhuair esan fòrladh dhachaigh,
an dèidh dha a bhith dreis ann. Agus chaidh an dithist eile a-nunn don Tuirc. Agus dh’inns e nuair a thàinig e dhachaigh, “Tha mi duilich airson an
fheadhainn a chaidh don Tuirc. ’S e àite cunnartach a th’ ann,” thuirt e, “agus tha mis’ air an taobh shàbhailte fhathast.”
Agus dh’fhalbh e a-nunn an uair sin an dèidh don fòrladh a bhith thairis agus chuir iad don Fhraing e ’s cha robh e fada san Fhraing gus an deach a
mharbhadh. Agus ’s e e fhèin am fear den triùir nach do thill agus dh’inns e gun tachradh sin, ach cha d’ aithnich e gur e e fhèin a dreigheadh a chumail.
Seo a-nise naidheachd eile aige mu Raibeart Brus, Rìgh na h-Alba:
Bha am Brusach air a ruaigeadh agus air an allaban mar bu tric a bha e. ’S e sin Rìgh Raibeart. Agus cha robh e ach na dhuine òg nuair a chaochail e. Agus
’s e gnothach duilich a bh’ ann gun do chaochail e cho luath.
Rugadh Brus anns a’ bhliadhna dhà-dheug agus ceithir-deug thar nan trì fichead (1274). Agus chaochail e anns an trì cheud deug agus naoi thar an fhichead
(1329). Bha e mar sin leth-cheud bliadhn’ agus a còig. Agus bha e air an allaban glè chruaidh agus bha iad a’ cur teann air. Agus thàinig e gu taigh
tuathanaich. Agus dh’iarr e an t-each air an tuathanach. “Gheibh thu sin,” thuirt e, “’s tu a gheibh. Agus thèid mi don cheàrdaich leis cho luath ’s a rinn
mi riamh,” thuirt e, “agus cuiridh mi na cruidhean an rathad eile.” ’S e sin a rinn e.
Agus nuair a thàinig an t-sluagh agus iad a’ faicinn nan luirg air an rathad agus air an talamh bha iad a’ leanadh nan luirg agus an dèidh sin ’s e an
rathad eile a bha am Brus a’ dol nist gu robh na cruidhean air an tionndainn an cùl ris a’ bheul agus fhuair e teicheadh mar sin. Agus nuair a fhuair e
astar fada gu leòr air falbh bhuapa, chuir e na cruidhean mar bu chòir dhaibh air an ainmhidh a thug air falbh gu grad agus gu luath e à làmhan nan
nàmhaidean.
