Bha an t-Albannach, Griogair MacGriogair, air a dhol don Fhraing. Bha e air a bhith ri foill. Thug e a chreidsinn air mòran dhaoine gun
robh dùthaich ann am Meadhan Ameireagaidh air an robh Poyais. Chaidh mòran air slighe fhada airson a dhol a dh’fhuireach ann. Chaill iad airgead mòr.
Chaill feadhainn am beatha.
Ach bu choma le MacGriogair. Bha e anns an Fhraing, a’ cur sgeama air dòigh airson Frangaich a thàladh a Phoyais mar luchd-tuineachaidh. Chuir e companaidh
Fhrangach air chois. Bha aig daoine a bha ag iarraidh a dhol a dh’fhuireach ann am Poyais ri earrannan a cheannach anns a’ chompanaidh – air cosgais ceud
franc gach duine.
Bha MacGriogair dhen bheachd gun robh an t-àm aige “Bun-reachd” Phoyais atharrachadh. Ann am Breatainn bha e math gu leòr a bhith a’ cumail a-mach gur e
prionnsa a bh’ ann – His Serene Highness Gregor I, Prince of Poyais, mar a bh’ aige air fhèin. Ach anns an Fhraing, chaidh Poyais na poblachd.
Agus cò an ceannard-stàite a bh’ aca? Cò ach MacGriogair fhèin!
Ach cha deach cùisean cho math dha anns an Fhraing. Mhothaich oifigearan Frangach gun robh feadhainn air cead-siubhail iarraidh airson a dhol gu dùthaich
air nach cuala iad aithris riamh. Chuir iad soitheach na companaidh ann an grèim ann an Le Havre.
Thuig cuid dhen luchd-tuineachaidh nach robh cùisean mar bu chòir. Dh’iarr iad air na h-ùghdarrasan an gnothach a sgrùdadh. Chaidh oifigearan aig
MacGriogair a chur an grèim. Ach cha robh sgeul air MacGriogair fhèin.
Mu dheireadh thall lorgadh MacGriogair. Bha casaidean foill air an cur às a leth. Chaidh cùis-chùirte air adhart ann an ochd ceud deug is sia air fhichead
(1826). Mhair a’ chùis ceithir latha. Agus fhuaireadh MacGriogair neoichiontach.
Goirid às dèidh sin, thill e a Lunnainn. Bha e air a chur an grèim agus chuir e seachad seachdain anns a’ phrìosan. Ach chaidh a shaoradh. Agus an do leig
e seachad gnothach Phoyais? Cha do leig! Lean e air le bhith a’ reic sgeamaichean – ged nach robh e cho furasta a-nise. Bha e air sguir a ràdh gum b’ esan
Prionnsa Phoyais, eadhon ann am Breatainn. Chùm e air leis an stòiridh a bh’ aige san Fhraing – gun robh na dùthchasaich air a thaghadh mar Cheann-suidhe
ann am Poblachd Phoyais!
Ach bha farpais aige a-nise. Bha feadhainn eile air oifisean fhosgladh ann an Lunnainn, feuch fearann ann am “Poyais” a reic do dhaoine. Ghluais
MacGriogair a dh’Alba ach bha a chridhe thall ann an Ameireagaidh. Ann an ochd ceud deug, trithead ’s a naoi (1839), ghluais e a Bhenesuèla. Leis gun robh
e air sabaid airson neo-eisimeileachd ann am Bhenesuèla. Chaochail e an sin ann an ochd ceud deug, ceathrad ’s a còig (1845).
’S iongantach mura rinn MacGriogair gàire bho àm gu àm nuair a mheòraich e air an fhoill a rinn e agus mar a fhuair e dheth leis. Ach saoil an robh càil
air a chogais, oir rinn e cron mòr air feadhainn a bha ro dheònach a ghealltanas a chreidsinn – gun lorgadh iad dùthaich bheartach air taobh thall a’
chuain. Bha beul brèagha aige, ach ’s e an gnìomh a dhearbhas.
