A bheil gnìomhairean neo-riaghailteach a’ cur dragh oirbh? Nise, bithibh onarach! Tha mi cinnteach gu bheil. Uill, tha deagh naidheachd agam dhuibh – chan
e gu bheil iad a’ dol à bith, ach nach eil ann ach deich dhiubh! Ach ’s e an droch naidheachd a th’ agam - nach eil càil air a shon ach an ionnsachadh!
Tha e na thrioblaid do luchd-ionnsachaidh, gun teagamh, gu bheil sinn ag ràdh, “chunnaic sibh” rudeigin ach “am faca sibh” no “chan fhaca sibh” rudeigin.
Agus mar a tha sinn ag ràdh, “gheibh mi” rudeigin ach “am faigh mi” no “chan fhaigh mi” rudeigin. Chan eil coltas sam bith ann gu bheil chunnaic
co-cheangailte ri faca no gu bheil gheibh co-cheangailte ri faigh.
Ach tha gnìomhairean neo-riaghailteach gu leòr ann an cànanan eile cuideachd. Ann am Beurla, mar eisimpleir, cò shaoileadh gu robh thought agus think co-cheangailte ri chèile no gu robh càirdeas dlùth ann eadar went agus go?
Dhaibhsan a tha ag ionnsachadh na Gàidhlig, cha chreid mi gu bheil fuasgladh ann airson a leithid, ach le bhith a’ cleachdadh a’ chànain cho tric ’s as
urrainn, agus le daoine aig a bheil i gu math. Ach ’s dòcha gu bheil abairtean is rannan is seanfhaclan feumail airson a bhith a’ daingneachadh
chleachdaidhean ceart ann an ceann duine. Seo seanfhacal anns a bheil an dà dhreach dhen ghnìomhair faic a’ nochdadh: Chunnaic mise fear a chuala fear a chunnaic fear a bha ag ràdh gum fac’ e fear a chunnaic an rìgh.
Canaidh mi sin a-rithist. Chunnaic mise fear a chuala fear a chunnaic fear a bha ag ràdh gum fac’ e fear a chunnaic an rìgh. Chanainn gur e a th’ ann
rudeigin a chanadh tu ri duine eile a bha ag innse naidheachd dhut nach cuala esan idir bhon duine leis an robh an naidheachd an toiseach – third or fourth-hand information mar a chanar ann am Beurla. Chunnaic mise fear a chuala fear a chunnaic fear a bha ag ràdh gum fac’ e fear a
chunnaic an rìgh.
Agus seo seanfhacal eile a bhios cuideachail ann a bhith a’ daingneachadh na chanas sinn leis a’ ghniomhair neo-riaghailteach “faigh”. Gheibh cearc an sgrìobain rudeigin, ’s chan fhaigh cearc a’ chrùbain dad idir. Gheibh … agus chan fhaigh. An do thuig sibh an
seanfhacal? Feumaidh a’ chearc a bhith a’ sgrìobadh airson biadh a lorg – chan fhaigh i rud sam bith dìreach le bhith a’ dèanamh crùbain. Gheibh cearc an
sgrìobain rudeigin, ’s chan fhaigh cearc a’ chrùbain dad idir. Ma tha sibh airson rudeigin a dhèanamh gu soirbheachail, feumaidh sibh a dhol an sàs ann gu
ceart. Tha mi cinnteach gu bheil sin a’ gabhail a-steach ionnsachadh na Gàidhlig!
Mus fhalbh mi, tha ceist agam dhuibh. Ma bhios sibh a’ leantainn teacs na Litreach fhad ’s a dh’èisteas sibh rithe gach seachdain, tha mi airson ’s gun
cuir sibh an teacs air falbh an-dràsta. Tha mi airson ’s gum bi sibh dìreach ag èisteachd ris an Litir airson leth-mhionaid. Is tha mi a’ dol a chur ceist
oirbh. Tha mi airson ’s gum freagair sibh a’ cheist.
Seo i: Bha balach òg ann am Muile turas agus chaidh e a dh’Ì. Carson nach robh dragh air a phàrantan? Canaidh mi a-rithist e: Bha balach òg ann am Muile
turas agus chaidh e a dh’Ì. Carson nach robh dragh air a phàrantan? Uill, tha fuasgladh car sìmplidh ann. Chaidh a phàrantan a dh’Ì còmhla ris, agus thill
iad a Mhuile air a’ bhàt-aiseig às dèidh làimh! Mar sin leibh an-dràsta.
