An t-seachdain sa chaidh thug mi am facal sgiùcan dhuibh. Fuaim na
circe-fraoich. ʼS e gog no gogadaich a chanas sinn ri
gairm a’ choilich-fhraoich. A bheil sibh eòlach air an fhacal cànran? Tha e a’ ciallachadh a bhith a’ dèanamh gearan no pronndal
– grumbling, muttering. Sin am fuaim a bhios geòidh a’ dèanamh.
Cànran nan gèadh.
Ann am Beurla, bidh tunnagan ag ràdh, ‘quack, quack’. Ann an
Gàidhlig, bidh iad ag ràdh fà-ug, fà-ug. Fà-ug, fà-ug. Bidh
cearcan ag ràdh gog gog ann an Gàidhlig seach cluck cluck
. Gog gog. Agus bidh coileach a’ gairm Gog-a-Ghuidh-Ghaoith, an
àite Cock-a-doodle-do. Gog-a-Ghuidh-Ghaoith.
ʼS e gàg gàg a bhios aig feannagan is starragan. Gàg gàg.
Bidh iad ri gràcan. Bidh fithich ag ràdh gròg gròg. Gròg
gròg. Ann am Beurla, canaidh a’ chuthag cuckoo, cuckoo. Ach, ann
an Gàidhlig, bidh i ag ràdh gug-gùg, gug-gùg. Agus bidh an
iolaire-bhuidhe ag ràdh glì-ug, glì-ug. Chan ann tric a chluinneas
sinn iolaire-bhuidhe, ge-tà.
An robh sibh riamh ann an uamh far am bi ur guth iongantach mòr, fad-às is
domhainn? Le beagan de mhac-talla ann. Tha e mar gu bheil am fuaim a’
tighinn bho shaoghal eile. ʼS e sin mòthar ann an Gàidhlig. A deep unearthly sound. Mòthar.
Nan cluinneadh sibh clach a’ tuiteam a dh’uisge, dè am fuaim a bhiodh ann?
ʼS e sin plub. Plub. Nam biodh sreath chlachan a’ tuiteam a
dh’uisge, tè an dèidh a chèile gu sgiobalta, ʼs e plubraich a
bhiodh ann. Plubraich.
Dè mu dheidhinn fuaimean nach eil cho cumanta? Ciamar a chanas sinnsizzle ann an Gàidhlig? Tha drùiseadh ann. Drùiseadh. Tha dearrasan ann cuideachd. No dearrasanaich. Tha sin a’
gabhail a-steach crackling, agus fuaim brataich air latha
gaothach. Agus tha ràstal ann. Airson ràstal, tha faclair
Dwelly ag ràdh sizzling sound, as of flesh being fried. Facal math
airson barbaiciù, ʼs dòcha!
Agus hiss? Ciamar a chanas sinn hiss ann an Gàidhlig?
Uill, bidh sinn a’ cleachdadh an fhacail fead airson sin
uaireannan. Fead – a whistle or hiss. Fead an aonaich – ʼs e sin am fuaim a nì a’ ghaoth ann am fraoch
air beinn, no aonach. Fead an aonaich.
Tha siosarnaich ann cuideachd. Hissing. Siosarnaich. Ma
bhios nathair a’ siosarnaich, nì i fais. Fais! – hiss!
Agus sèidrich. Hissing, snorting. Sèidrich. Sin cuideachd
am fuaim a bhios mucan-mara agus leumadairean a’ dèanamh nuair a leigeas
iad èadhar a-mach. Sèidrich. Tha e eadar-dhealaichte bho sitrich
no sitir. ʼS e sin am fuaim aig each. Rinn an t-each sitir‘the horse neighed’. Bha na h-eich a’ sitrich ‘the horses were neighing’.
Bu mhath leam crìoch a chur air mo chunntas de bhriathrachas nam fuaimean
le seo – lapan no slapan. ʼS e sin am fuaim a bhios duine
a’ dèanamh ma bhios na bòtannan aige làn uisge, agus e a’ coiseachd annta.
Lapan. Mar sin leibh.
