250: Earrann anns a’ Bhìoball Ghàidhlig
Litir sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is mìneachadh. A weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and explanation.
Tha an litir ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.
Earrann anns a’ Bhìoball Ghàidhlig
Halò a-rithist a chàirdean. Ruairidh MacIlleathain an seo le Litir dà cheud is leth-cheud (250). Chan eil fhios agam cia mheud agaibh a chunnaic am film ainmeil aig Mel Gibson, The Passion of The Christ, a thàinig a-mach o chionn ghoirid. Chan fhaca mi-fhìn e, ach tha feadhainn dhen bheachd gur e film air leth math a th’ ann, ged a tha cuid eile ag ràdh gu bheil e mì-thlachdmhor is gu bheil e a’ toirt droch chliù do na h-Iùdhaich a bha an sàs ann an ceusadh Iosa Chrìosd.
Leis gum bi mòran agaibh, a tha ag ionnsachadh na Gàidhlig, a’ còmhradh air a’ film ann am Beurla, shaoil mi gum biodh e iomchaidh pìos beag às a’ Bhìoball Ghàidhlig a chur mur coinneimh an t-seachdain seo. Gheibh sibh, mar sin, cothrom beagan de bhriathrachas a’ ghnothaich a chluinntinn is a leughadh ann an Gàidhlig. Thagh mi pìos à Leabhar Mhata, Caibideil fichead ’s a seachd (27), a’ tòiseachadh aig Earrann fichead ’s a seachd.
“An sin thug saighdearan an uachdarain leotha Iosa do thalla a’ bhreitheanais, agus chruinnich iad a’ bhuidheann uile mu thimcheall. Agus air dhaibh a rùsgadh, chuir iad uime fallaing sgàrlaid. Agus air dhaibh crùn droighinn fhigheadh, chuir iad mu cheann e, agus slat chuilce na làimh dheis: agus lùb iad an glùn na làthair, agus rinn iad fanaid air, ag ràdh, Gum beannaichear thu, a Rìgh nan Iùdhach.
Agus thilg iad smugaid air, agus ghlac iad an t-slat chuilce, agus bhuail iad sa cheann e. Agus an dèidh dhaibh fanaid a dhèanamh air, thug iad an fhallaing dheth, agus chuir iad aodach fhèin uime, agus thug iad leotha e chum a cheusadh. Agus nuair a chaidh iad a-mach, fhuair iad duine o Chirene, dom b’ ainm Simon: is esan a dh’èignich iad gu a chrann-ceusaidh-san a ghiùlan. Agus an uair a thàinig iad gu ionad dhen ainm Golgota, ’s e sin ri ràdh, ‘àite-claiginn’, thug iad dha ri òl fìon geur measgaichte le domblas: agus air dha a bhlasad, chan òladh e e.”
Tha sin gar toirt gu deireadh Earrainn trithead ’s a ceithir (34), agus tha mi a’ dol a leantainn le tuilleadh ann an tiotan. Gu ruige seo, tha an cunntas air a bhith ann an Gàidhlig air fad. Ach tha e inntinneach gun do dh’aithris Mata air a’ ghnothach le bhith a’ cleachdadh faclan ann an Aramais aig Iosa fhèin, agus tha na faclan sin a’ nochdadh, mar a nochd iad bho thùs, ann an Aramais eadhon anns a’ Bhìoball Ghàidhlig. Seo tuilleadh dhen chunntas a’ tòiseachadh aig Earrann ceathrad ’s a trì (43), agus na h-àrd-shagartan a’ fanaid air Iosa:
“Chuir e a dhòigh ann an Dia; saoradh e a-nis e, ma tha toil aige dha; oir thuirt e, Is mise Mac Dhè. Agus thug na gadaichean, a cheusadh maille ris, am beum ceudna dha. A-nis on t-siathamh uair bha dorchadas air an tìr uile gus an naoidheamh uair. Agus mu thimcheall na naoidheamh uaire, dh’èigh Iosa le guth àrd, ag ràdh, Eli, Eli, lama sabachtani? Is e sin ri ràdh, Mo Dhia, mo Dhia, carson a thrèig thu mi?”
B’ iad sin na faclan mu dheireadh a chualas bho Iosa Crìosd air a’ chrann-cheusaidh, agus tha mi an dùil gur iad sin na faclan a chanas an cleasaiche a tha a’ cluich Iosa anns a’ film, oir tha an sgriobt ann an seann Aramais is seann Laideann. Is a bharrachd air ceistean creideimh, nach eil sin a’ togail ceist mu chànan? Ma ghabhas film mòr dèanamh ann an Aramais is Laideann, carson nach gabhadh a leithid, stèidhichte ann an Alba, dèanamh ann an Gàidhlig?
Faclan na Litreach: ainmeil: famous; mì-thlachdmhor: unpleasant; cliù: reputation; Iùdhaich: Jews; iomchaidh: appropriate; caibideil: chapter; earrann: verse; àite-claiginn: skull-place; Aramais: Aramaic; gadaichean: thieves .
Abairtean na Litreach: gur e film air leth math a th’ ann: that it is an excellent film; a bha an sàs ann an ceusadh Iosa Chrìosd: who were involved in Jesus Christ’s crucifixion; mur coinneimh: in front of you (for your consideration); gheibh sibh cothrom briathrachas a leughadh: you will get an opportunity to read vocabulary; Leabhar Mhata: The Book of Matthew; thug saighdearan an uachdarain leotha Iosa do thalla a’ bhreitheanais: the governor’s soldiers took Jesus to the judgement hall; mu thimcheall: around him; air dhaibh a rùsgadh: after they had stripped him; air dhaibh crùn droighinn fhigheadh: after they had twisted together a crown of thorns; slat chuilce na làimh dheis: a reed cane in his right hand; lùb iad an glùn na làthair: they knelt in his presence; Gum beannaichear thu: Hail!; thilg iad smugaid air: they spat at him; dom b’ ainm Simon: of the name of Simon; a dh’èignich iad gu chrann-ceusaidh-san a ghiùlan: that they forced to carry his own cross; fìon-geur measgaichte le domblas: vinegar mixed with bile; gus an naoidheamh uair: until the ninth hour (thought to represent 3 p.m.); is e sin ri ràdh:that is to say: carson a thrèig thu mi?: why have you forsaken me?; carson nach gabhadh a leithid dèanamh?: why couldn’t the same sort of thing (film) be made?
Puing-ghràmair na Litreach: Chuir iad uime fallaing sgàrlaid: they put a scarlet cloak on him (around him). Are you familiar with uime? It is a prepositional pronoun, based on the preposition mu (around, about), representing the third person singular masculine (ie around him). So how would you say “I put a cloak on (about) me”? It is chuir mi cleòc umam, using the prepositional pronoun connected with the first person singular. Most modern clothes are put on ie “air” but cloaks, plaids and swaddling are put around the body ie “mu”. Here are the other prepositional pronouns based on mu: umad (about you), uimpe (about her), umainn (about us), umaibh (about you [pl.]), umpa (about them).
Gnàthas-cainnt na Litreach: Rinn iad fanaid air: they mocked him. Tha X a’ dèanamh fanaid air Y: X is mocking Y.
Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:
PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.
Podcast
BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn