Robert Armstrong (1)
I was telling you about Robert Armstrong from Perthshire. He put
together a Gaelic dictionary early in the 19th century. He
was raised in Kenmore at the eastern end of Loch Tay. Robert went to
university. He was initially in Edinburgh, and then in St Andrews. He
came out as a scholar of Ancient Greek and Latin.
He was ready to be a minister. Instead of that, however, he left for
London. He wanted to set up a school in which he would educate the sons
of gentlemen.
For more than twenty years, he ran the South Lambeth Grammar School
. Armstrong was very successful as a teacher and schoolmaster.
He heard that
Comunn Gàidhealach na h-Alba – The Highland Society of Scotland –
were intending to compile a Gaelic dictionary. They had hired three
scholars. But Robert reckoned he could create a dictionary just as well
as them.
He was busy with his daily work. He didn’t have much time to compile a
dictionary. Despite that, he made good progress. However, when he had
gone as far as the letter ‘M’, the publisher’s building was burned to
the ground. Robert had to start his work anew. That must have been very
hard for him.
He was conscientious as a lexicographer. His dictionary was published
in 1825. And how were the three scholars at the Highland Socieity of
Scotland getting on? Oh dear ... there would be three more years until
their dictionary appeared!
Armstrong’s dictionary was well received, apparently. It was very
substantial. It contained more than a thousand pages. There was a
chapter in it about Gaelic grammar. And it was the first Gaelic
dictionary that looked at etymology.
Armstrong was named Gaelic Lexicographer Royal to King George IV, to whom
his book was dedicated. But, despite that, his life was not entirely on an
even keel, as we’ll see next week.
Raibeart Armstrong (1)
Bha mi ag innse dhuibh mu Raibeart Armstrong à Siorrachd Pheairt. Chuir e
faclair Gàidhlig ri chèile tràth anns an naoidheamh linn deug. Thogadh e
anns a’ Cheannmhor aig ceann an ear Loch Tatha. Chaidh Raibeart don
oilthigh. Bha e an toiseach ann an Dùn Èideann, agus an uair sin ann an
Cill Rìmhinn. Thàinig e a-mach mar sgoilear de Sheann Ghreugais agus
Laidinn.
Bha e deiseil airson a bhith na mhinistear. An àite sin, ge-tà, dh’fhalbh e
a Lunnainn. Bha e airson sgoil a chur air dòigh, anns am biodh e ag
oideachadh mic dhaoin-uaisle.
Airson còrr is fichead bliadhna, bha e a’ ruith an South Lambeth Grammar School. Bha Armstrong gu math soirbheachail
mar neach-teagaisg agus maighstir-sgoile.
Chuala e gun robh Comunn Gàidhealach na h-Alba – The Highland Society of Scotland – am beachd faclair Gàidhlig a
chur ri chèile. Bha iad air triùir sgoilearan fhastadh. Ach bha Raibeart
dhen bheachd gun dèanadh esan faclair a cheart cho math riutha.
Bha e trang leis an obair làitheil aige. Cha robh cus ùine aige airson
faclair a chur ri chèile. A dh’aindeoin sin, rinn e adhartas math. Ge-tà,
nuair a bha e air a dhol cho fada ris an litir ‘M’, chaidh togalach an
fhoillsicheir a losgadh gu làr. B’ fheudar do Raibeart an obair aige a
thòiseachadh às ùr. Feumaidh gun robh sin gu math doirbh dha.
Bha e dìcheallach mar fhaclairiche. Chaidh am faclair aige fhoillseachadh
ann an ochd ceud deug, fichead ʼs a còig (1825). Agus ciamar a bha dol don
triùir sgoilearan aig Comunn Gàidhealach na h-Alba? Obh obh ... bha trì
bliadhna eile gu bhith ann mus nochdadh am faclair acasan!
Bha fèill air faclair Armstrong, a rèir choltais. Bha e gu math tomadach.
Bha còrr is mìle duilleag ann. Bha caibideil ann mu ghràmar na Gàidhlig.
Agus b’ e a’ chiad fhaclair Gàidhlig a thug sùil air bunachas fhaclan.
Chaidh Armstrong ainmeachadh mar am Faclairiche Gàidhlig Rìoghail do Rìgh
Seòras IV dhan robh an leabhar aige air ainmeachadh. Ach, a dh’aindeoin
sin, cha robh cùisean buileach rèidh dha, mar a chì sinn an-ath-sheachain.