Alasdair MacIlleMhìcheil
When I was in Lismore in the autumn, I went to look at the site of the
house in which Alexander Carmichael was raised. He was renowned for
writing
Carmina Gadelica
. He was raised in Croit an Lochain near Loch Baile a’ Ghobhainn. He
was the youngest of nine children.
When he left Lismore, he got work as an exciseman. He was based in
Greenock, Dublin, Islay and Skye. He started to collect oral tradition
under the auspices of John Francis Campbell of Islay.
He was in Cornwall for two years. In 1864 he returned to Scotland. He
was initially based in Lochmaddy. He started to make a collection of
oral tradition in Uist.
Carmichael married Mary Frances MacBean in 1868. They were living in
Creagorry in Benbecula. After a while, he started to write for the
radical newspaper, The Highlander.
After they had been in the islands, they went to live in Edinburgh. The
first two books of Carmina Gadelica were brought out in the year 1900.
There is a question over whether Alasdair embellished what he gathered.
But Carmina Gadelica is very important as a display of the voice of the
old Gaels.
His daughter Ella married the Gaelic scholar, William J Watson. She
brought out a new edition of the first two books in 1928. That was six
years after her father’s death. Her son, James Carmichael Watson, who
was also a Gaelic scholar, brought out the third and fourth books at
the start of the Second War.
James was in Lismore before the war. He was surprised that not everybody
was keen on Alexander. Even today, some natives of Lismore are not keen on
him. As the exceptional Lismore man, the late Donald Black, wrote in his
book ‘A Tale or Two from Lismore’ – ‘A prophet was always without honour in
his own land.’
Alexander MacIlleMhìcheil
Nuair a bha mi ann an Lios Mòr as t-fhoghar, chaidh mi a choimhead air
làrach an taighe anns an do thogadh Alasdair MacIlleMhìcheil. Bha esan
cliùmhor airson Carmina Gadelica a sgrìobhadh. Thogadh e ann an
Croit an Lochain faisg air Loch Baile a’ Ghobhainn. B’ e an leanabh a b’
òige de naoinear cloinne.
Nuair a dh’fhàg e Lios Mòr, fhuair e obair mar ghàidsear. Bha e stèidhichte
ann an Grianaig, Baile Atha Cliath, Ìle agus san Eilean Sgitheanach.
Thòisich e air beul-aithris a chruinneachadh fo sgèith Iain Òg Ìle.
Bha e anns a’ Chòrn airson dà bhliadhna. Ann an ochd ceud deug, seasgad ʼs
a ceithir (1864) thill e a dh’Alba. Bha e stèidhichte an toiseach ann an
Loch nam Madadh. Thòisich e air cruinneachadh a dhèanamh de bheul-aithris
ann an Uibhist.
Phòs MacIlleMhìcheil Màiri Frangag NicBheathain ann an ochd ceud deug,
seasgad ʼs a h-ochd (1868). Bha iad a’ fuireach ann an Creag Ghoraidh ann
am Beinn a’ Bhaoghla. An ceann greis, thòisich e air sgrìobhadh airson a’
phàipeir-naidheachd radaigich, The Highlander.
An dèidh dhaibh a bhith anns na h-eileanan, chaidh iad a dh’fhuireach ann
an Dùn Èideann. Thugadh a’ chiad dà leabhar de Charmina Gadelica a-mach
anns a’ bhliadhna naoi ceud deug (1900).
Tha ceist ann mu co-dhiù chuir Alasdair gleans air na chruinnich e. Ach tha
Carmina Gadelica gu math cudromach mar thaisbeanadh de ghuth nan seann
Ghàidheal.
Phòs a nighean Ella an sgoilear Gàidhlig Uilleam MacBhàtair. Thug ise
eagran ùr dhen chiad dà leabhar a-mach ann an naoi ceud deug, fichead ʼs a
h-ochd (1928). Bha sin sia bliadhn’ deug an dèidh bàs a h-athar. Thug a
mac-se, Seumas MacIlleMhìcheil MacBhàtair, a bha cuideachd na sgoilear
Gàidhlig, an treas is ceathramh leabhar a-mach aig toiseach an Dàrna
Cogaidh.
Bha Seumas ann an Lios Mòr ron chogadh. Chuir e iongnadh air nach robh a
h-uile duine measail air Alasdair. Eadhon an-diugh, chan eil cuid de
Liosaich uabhasach bàidheil ris. Mar a sgrìobh an sàr-Liosach, Dòmhnall
MacIlleDhuibh nach maireann, anns an leabhar aige ‘Sgeul no Dhà às an Lios’
– ‘Bha fàidh riamh gun urram na dhùthaich fhèin.’