870: The Book of Deer (1) 870: Leabhar Dhèir (1)
Litir shìmplidh sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is eadar-theangachadh. A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.
Tha an litir bheag ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.
Leabhar Dhèir (1)
Tha mi a’ dol a dh’innse dhuibh mu Leabhar Dhèir, The Book of Deer. Seo agaibh beachd aig Uilleam MacBhàtair air. Bha MacBhàtair na Àrd-ollamh anns na cànanan Ceilteach ann an Oilthigh Dhùn Èideann. Seo na sgrìobh e:
‘Is i seo a’ Ghàidhlig as sine a tha againn an Albainn, agus air an adhbhar sin a-mhàin tha i airidh air gach urram uainn. Ach a bharrachd air sin tha an leabhar a’ cur mòran solais air seann eachdraidh na dùthcha ...’
Anns an leabhar Rosg Gàidhlig, a chaidh fhoillseachadh an toiseach o chionn còrr is ceud bliadhna, tha MacBhàtair ag ràdh: ‘Bhuineadh Leabhar Dhèir do Mhanachainn Dhèir am Buchan, a chaidh a shuidheachadh, a rèir aithris an leabhair fhèin, le Colum Cille agus le Drostan.’
ʼS e fìor sheann leabhar a tha ann an Leabhar Dhèir. Tha an soisgeul a rèir Eòin ann, agus cuid de na soisgeulan eile – ann an Laidinn. Ach tha notaichean ann cuideachd ann an seann Ghàidhlig. Bha iad air an sgrìobhadh anns an dàrna linn deug. ʼS e sin a tha a’ dèanamh an leabhair cho prìseil.
Anns a’ chòrr dhen Litir seo agus an-ath-sheachdain, tha mi a’ dol a leughadh dhuibh a’ chiad earrainn de na notaichean Gàidhlig san leabhar. ʼS dòcha gum bu chòir dhomh innse dhuibh cà’ bheil Dèir. Tha e anns an ear-thuath, faisg air Obar Dheathain. Tha an leabhar a’ cur nar cuimhne gun robh Gàidhlig air a bruidhinn uaireigin anns an ear-thuath.
Tha an cunntas ag innse dhuinn mar a fhuair Dèir ainm, a rèir beul-aithris. Thig sinn gu sin an-ath-sheachdain. Agus tha dithis charactaran a’ nochdadh anns a’ chiad sheantans. ʼS e a’ chiad fhear Calum Cille no Colum Cille. Tha fios agaibh uile cò tha ann – seann aba Eilean Ì.
ʼS e an dàrna fear naomh air an robh Drostan mar ainm – Drostan mac Chosgraich. B’ e dalta aig Calum Cille a bha ann an Drostan. Tha dalta a’ ciallachadh ‘foster child’ no ‘stepchild’. Ach ʼs dòcha gun robh e a’ ciallachadh ‘neach-leantainn’ cuideachd anns an t-seann aimsir. An-ath-sheachdain, bheir sinn sùil air an teacsa.
The Book of Deer (1)
I’m going to tell you about The Book of Deer. Here is an opinion of it from William Watson. Watson was a Professor in the Celtic languages in Edinburgh University. Here’s what he wrote:
‘This is the oldest Gaelic we have in Scotland, and for that reason alone, it is worthy of great esteem from us. But more than that, the book casts much light on the old history of the country...’
In the book Rosg Gàidhlig [Gaelic Prose], that was originally published more than a hundred years ago, Watson says: ‘The Book of Deer belonged to the Monastery of Deer in Buchan that was established, according to the book itself, by St Columba and by Drostan.’
The Book of Deer is an extremely old book. It contains the gospel according to [St] John, and some other gospels – in Latin. But there are also notes in old Gaelic. They were written in the twelfth century. That’s what makes the book so valuable.
In the rest of this Litir and next week, I’m going to read you the first part of the Gaelic notes in the book. Perhaps I should tell you where Deer is. It’s in the north-east, near Aberdeen. The book reminds us that Gaelic was once spoken in the north-east.
The account tells us how Deer got its name, according to oral tradition. We’ll come to that next week. And two characters appear in the first sentence. The first one is St Columba. You all know who he is – the old abbot of Iona.
The second man is a saint called Drostan – Drostan mac Chosgraich. Drostan was Columba’s dalta. Dalta means a ‘foster child’ or ‘stepchild’. But perhaps it also meant ‘follower, disciple’ in olden times. Next week we’ll look at the text.
Leabhar Dhèir (1)
Tha mi a’ dol a dh’innse dhuibh mu Leabhar Dhèir, The Book of Deer. Seo agaibh beachd aig Uilleam MacBhàtair air. Bha MacBhàtair na Àrd-ollamh anns na cànanan Ceilteach ann an Oilthigh Dhùn Èideann. Seo na sgrìobh e:
‘Is i seo a’ Ghàidhlig as sine a tha againn an Albainn, agus air an adhbhar sin a-mhàin tha i airidh air gach urram uainn. Ach a bharrachd air sin tha an leabhar a’ cur mòran solais air seann eachdraidh na dùthcha ...’
Anns an leabhar Rosg Gàidhlig, a chaidh fhoillseachadh an toiseach o chionn còrr is ceud bliadhna, tha MacBhàtair ag ràdh: ‘Bhuineadh Leabhar Dhèir do Mhanachainn Dhèir am Buchan, a chaidh a shuidheachadh, a rèir aithris an leabhair fhèin, le Colum Cille agus le Drostan.’
ʼS e fìor sheann leabhar a tha ann an Leabhar Dhèir. Tha an soisgeul a rèir Eòin ann, agus cuid de na soisgeulan eile – ann an Laidinn. Ach tha notaichean ann cuideachd ann an seann Ghàidhlig. Bha iad air an sgrìobhadh anns an dàrna linn deug. ʼS e sin a tha a’ dèanamh an leabhair cho prìseil.
Anns a’ chòrr dhen Litir seo agus an-ath-sheachdain, tha mi a’ dol a leughadh dhuibh a’ chiad earrainn de na notaichean Gàidhlig san leabhar. ʼS dòcha gum bu chòir dhomh innse dhuibh cà’ bheil Dèir. Tha e anns an ear-thuath, faisg air Obar Dheathain. Tha an leabhar a’ cur nar cuimhne gun robh Gàidhlig air a bruidhinn uaireigin anns an ear-thuath.
Tha an cunntas ag innse dhuinn mar a fhuair Dèir ainm, a rèir beul-aithris. Thig sinn gu sin an-ath-sheachdain. Agus tha dithis charactaran a’ nochdadh anns a’ chiad sheantans. ʼS e a’ chiad fhear Calum Cille no Colum Cille. Tha fios agaibh uile cò tha ann – seann aba Eilean Ì.
ʼS e an dàrna fear naomh air an robh Drostan mar ainm – Drostan mac Chosgraich. B’ e dalta aig Calum Cille a bha ann an Drostan. Tha dalta a’ ciallachadh ‘foster child’ no ‘stepchild’. Ach ʼs dòcha gun robh e a’ ciallachadh ‘neach-leantainn’ cuideachd anns an t-seann aimsir. An-ath-sheachdain, bheir sinn sùil air an teacsa.
Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:
PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.
Litir do Luchd-ionnsachaidh
This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri Litir do Luchd-ionnsachaidh 1174
Podcast
BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn