Anns an Litir mu dheireadh bha mi a’ bruidhinn mun ‘tairbeart’ faisg air Port mo Cholmaig ann an Ros an Ear. Bha an t-àrc-eòlaiche, Martin Carver, dhen bheachd gur dòcha gun robh slighe ann eadar Caolas Dhòrnaich agus Caolas Chrombaigh tro Loch na h-Uidhe, agus gum b’ e sin an ‘tairbeart’.
An t-seachdain seo, tha mi a’ dol a dh’fhoillseachadh beachd eile. Tha e a’ tighinn bho Liz Curtis, a tha na h-eòlaiche air eachdraidh agus ainmean-àite. Tha ise dhen bheachd gun robh tairbeart ann, ceart gu leòr, ach gun robh e na bu ghiorra na ’n t-slighe aig an Oll. Carver. Cha robh e a’ ruith eadar Caolas Dhòrnaich agus Caolas Chrombaigh, a bh’ air a bhith doirbh oir bidh na h-oitirean ann an ceann a deas Chaolais Dhòrnaich ag atharrachadh fad na h-ùine. Tha Liz Curtis ag ràdh gun robh an tairbeart eadar Port mo Cholmaig agus baile beag air cladach an ear Rubha Thairbeirt, air a bheil Rockfield mar ainm ann am Beurla.
Nise, ’s e a’ Ghàidhlig air Rockfield Creag Tarail Bheag no Creag Tarail Bhige. Tha Liz Curtis dhen bheachd gu bheil am facal Taral ag innse dhuinn mu shlighe a bhiodh daoine a’ gabhail. Tha e a’ tighinn bho tar agus ail, a’ ciallachadh ‘over [the] cliff’. Bha daoine a’ dol thar na creige an sin.
Carson a bha iad a’ dol thar na creige, ge-tà? Bha, a chionn ’s gum b’ e sin deireadh – no toiseach - an tairbeirt. Ach a-mhàin a’ chreag sin, bha an t-slighe air fad còmhnard, agus furasta gu leòr airson eathraichean beaga a ghluasad thar tìr.
Tha Curtis ag innse dhuinn gun robh slighe dhìreach ann eadar seann Eaglais an Tairbeirt, far an robh manachainn ainmeil, agus Creag Tarail Bheag far an robh uaireigin seann chill no seipeal. Tha i cileameatair gu leth ann am fad. Chan eil loch, abhainn no canàl mar phàirt dhith.
Chan eil astar mòr ann aig muir eadar Port mo Cholmaig agus Rubha Thairbeirt. Carson, ma-thà, nach biodh daoine a’ seòladh eadar am port agus Creag Tarail Bheag? Uill, bhitheadh ann an deagh shìde. Ach, ann an droch shìde, bhiodh e na bu shàbhailte Rubha Thairbeirt a sheachnadh buileach glan.
Agus chan ann a-mhàin ann an droch shìde. Bhruidhinn Liz Curtis ri iasgairean à port Chreag Tarail Bheag, far a bheil acarsaid bheag an-diugh. Bha iad ag innse dhi gu bheil dà rud a’ dèanamh Rubha Thairbeirt cunnartach do dh’eathraichean beaga. Anns a’ chiad dol a-mach, tha sgeirean a’ ruith a-mach gu muir bhon rubha (far a bheil taigh-solais an-diugh). Agus, a bharrachd air sin, tha dà shruth-mhara a’ coinneachadh aig an rubha – fear à Caolas Dhòrnaich agus fear à Linne Mhoireibh. Far am bi iad a’ coinneachadh, bidh a’ mhuir gu math garbh gu math tric.
Mar sin, a rèir Liz Curtis, ann an seann aimsir nan eathraichean leathair, bha e air a bhith na bu shàbhailte – gu math tric – do mharaiche a bha a’ dol eadar, can, Ros Mhaircnidh anns an Eilean Dubh agus Port mo Cholmaig, stad aig Creag Tarail Bheag. Bhiodh am pìos mu dheireadh dhen turas aca air tìr.
Chan urrainn a bhith cinnteach. Ach tha na h-ainmean-àite ag innse dhuinn gun robh tairbeart – no portage place – faisg air Port mo Cholmaig seach puirt eile air a’ chosta sin.
