1308: Clach Sgàin (1)
Litir sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is mìneachadh. A weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and explanation.
Tha an litir ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.
Clach Sgàin (1)
Dè a’ Ghàidhlig a th’ air The Stone of Destiny? Tha mi cinnteach gun tuig sibh dè tha mi a’ ciallachadh. A’ chlach air an robh rìghrean – Albannach, Sasannach agus Breatannach – air an crùnadh thar nan linntean. Tha i a-nise ann an Taigh-tasgaidh Pheairt.
Tha ceithir diofar ainmean air a’ chloich, a rèir an Fhaclair Bhig. Lia Fàil – ainm àrsaidh a tha cuideachd air clach ann an Èirinn. Clach-chrùnaidh na h-Alba ‘the coronation stone of Scotland’. Clach na Cinneamhain ‘the stone of destiny’. Agus Clach Sgàin ‘stone of Scone’. Tha i co-cheangailte ri Sgàin, faisg air Peairt, oir ʼs ann an sin a bhite a’ crùnadh rìghrean na h-Alba anns an t-seann aimsir.
Tha mi air a’ Chlach fhaicinn dà thuras nam bheatha. Tha bliadhnaichean mòra agus astar fada eatarra. An toiseach, chunnaic mi i ann an Abaid Westminster ann an Lunnainn. Bha i leth fhalaichte fo chathair-chrùnaidh Bhreatainn. Bha sin anns na seasgadan dhen linn a dh’fhalbh. Bha mi nam ghille beag.
An dàrna turas a chunnaic mi i, ʼs ann am-bliadhna a bha e. Bha mi ann an Siorrachd Pheairt agus chaidh mi a bhaile Pheairt a dh’aona-ghnothach airson a’ chlach fhaicinn. Rinneadh obair leasachaidh mhòr air an taigh-tasgaidh. Dh’fhosgail e o chionn beagan mhìosan. Tha an togalach gu math spaideil. Agus ann am meadhan an taigh-tasgaidh, tha seòmar sònraichte anns a bheil a’ Chlach. Tha i ann an suidheachadh tèarainte.
Feumar tiogaid fhaighinn airson a faicinn, agus leigidh iad le daoine dhol a-steach dìreach airson deich mionaidean. Tha iad a’ sealltainn bhidio agus a’ dèanamh aithris air crùnadh nan seann rìghrean ann an Sgàin agus beagan mu eachdraidh na cloiche.
Tha e iongantach cho cudromach ʼs a tha ìomhaighean do shluagh, nach eil? Chan eil anns a’ chloich ach pìos de chlach-ghainmhich nach eil uabhasach dreachmhor. Ach ʼs e na tha i a’ riochdachadh a tha ga dèanamh cho luachmhor. Nàiseanachas. Dìleab. Fèin-aithne.
Bha a’ chlach air a goid bho Sgàin le Eideard I, Rìgh Shasainn, ann an dà cheud deug, naochad ʼs a sia (1296). Bha Eideard cumhachdach. Bha e na nàmhaid mhòr do dh’Alba. Bha a’ chlach air a toirt a dh’Abaid Westminster. Mar a thachair le rìghrean na h-Alba roimhe, bha rìghrean Shasainn air an crùnadh oirre. Bha i ann an Sasainn airson seachd ceud bliadhna mus robh i air a gluasad air ais a dh’Alba, an toiseach a Chaisteal Dhùn Èideann.
Cha b’ e sin a’ chiad turas a dh’aontaich na Sasannaich a’ chlach a thilleadh a dh’Alba. Ann an còrdadh co-cheangailte ri Cùmhnant Dhùn Èideann-Northampton, a thug aithne do dh’Alba mar rìoghachd neo-eisimeileach, dh’aontaich Rìgh Eideard III a’ chlach a thoirt air ais. Bha sin ann an trì cheud deug, fichead ʼs a h-ochd (1328).
Carson nach robh a’ chlach air a tilleadh an uair sin, ma-thà? A chionn ʼs gun do chuir gràisg ann an Lunnainn stad oirre. Bha Eideard lag mar Rìgh. Bha gu leòr ann an Sasainn mì-thoilichte mun chùmhnant. Agus dh’fhuirich a’ chlach far an robh i.
Faclan na Litreach: Peairt: Perth; Sgàin: Scone; spaideil: of fine, refined appearance; tèarainte: secure; air a goid: stolen; nàmhaid: enemy; gràisg: mob.
Abairtean na Litreach: A’ chlach air an robh rìghrean – Albannach, Sasannach agus Breatannach – air an crùnadh thar nan linntean: the stone on which kings – Scottish, English and British – were crowned over the centuries; tha bliadhnaichean mòra agus astar fada eatarra: there are many years and a big distance between them; leth fhalaichte fo chathair-chrùnaidh Bhreatainn: half-hidden under the British coronation chair; anns na seasgadan dhen linn a dh’fhalbh: in the 1960s; ʼs ann am-bliadhna a bha e: it was this year; rinneadh obair leasachaidh mhòr air an taigh-tasgaidh: the museum underwent major development; feumar tiogaid fhaighinn airson a faicinn: a ticket must be obtained to see it; leigidh iad le daoine dhol a-steach dìreach airson deich mionaidean: they let people go in for just ten minutes; tha e iongantach cho cudromach ʼs a tha ìomhaighean do shluagh, nach eil?: it’s amazing how important icons are to a people, isn’t it?; chan eil anns a’ chloich ach pìos de chlach-ghainmhich: the stone is just a piece of sandstone; nach eil uabhasach dreachmhor: that isn’t particularly distinguished in appearance; ann an Sasainn airson seachd ceud bliadhna: in England for seven hundred years; mus robh i air a gluasad air ais a dh’Alba: before it was moved back to Scotland; ann an còrdadh co-cheangailte ri Cùmhnant Dhùn Èideann-Northampton: in an agreement connected to the Treaty of Edinburgh-Northampton; a thug aithne do dh’Alba mar rìoghachd neo-eisimeileach: that recognised Scotland as an independent kingdom.
Puing-chànain na Litreach: dh’fhuirich a’ chlach far an robh i: the stone remained where it was. Remember if you look at a dictionary and find càit for ‘where’, that this will only suffice for a question. Càit a bheil thu? ‘where are you?’ Far is used in some other constructions as in bha Anndra far am biodh dùil ‘Andrew was where he would be expected’; fan far a bheil thu ‘stay where you are’; far am bi an t-iasg, ʼs ann a bhios na h-eòin ‘where the fish are, so are the birds’ (proverb).
Gnàthas-cainnt na Litreach: chaidh mi a bhaile Pheairt a dh’aona-ghnothach airson a’ chlach fhaicinn: I went to the city of Perth deliberately to see the stone.
Tha “Litir do Luchd-ionnsachaidh” air a maoineachadh le MG ALBA
Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:
PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.
Litir do Luchd-ionnsachaidh
This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri An Litir Bheag 1004
Podcast
BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn