FaclairDictionary EnglishGàidhlig

Crofting Croitearachd

Gavin Parsons talks about crofting and farming. Gabhan Mac a’ Phearsain a’ bruidhinn air croitearachd is obair tuathanais.

Video is playing in pop-over.

Agallamh le Gabhan Mac a' Phearsain: Croitearachd

Presenter: Angela NicAoidh (Angela Mackay)

[ANGELA] A' bruidhinn rium a-nise tha Gabhan Mac a' Phearsain a tha na chroitear. Fàilte ort, a Ghabhain.

[GABHAN] Mòran taing. Tha mi toilichte a bhith a seo.

[ANGELA] An innis thu dhomh ciamar a fhuair thu eòlas air obair croitearachd agus obair tuathanais anns a' chiad dol a-mach?

[GABHAN] Bha cousins aig mo mhàthair ann an Ìle agus tha mi a' smaoineachadh gu robh mi a' leughadh mu dheidhinn croitearachd agus nuair a fhuair mi cothrom nuair a bha mi anns an oilthigh bhithinn a' dol gu na cousins a bha seo ann an Ìle, ag obair tron an t-samhradh air an tuathanas aca, agus bha crodh bainne aca agus bha iad a' dèanamh feur nuair a bha mise ann agus bha cuideachd arbhar aca. Mar sin, bha mi a' faighinn eòlas air obair arbhair, a' ceangal sguaban agus gan cur suas ann an adagan agus a' bhliadhna sin, bha iad a' togail cruach aig ceann àrd an achaidh sin, agus mar sin, bha sinn ... 'S e sin an obair traidiseanta.

[ANGELA] Am mìnich thu dhomh dè dìreach a th' ann an croitearachd?

[GABHAN] Uill, croitearachd ... Tha mi cinnteach gur e an aon obair a th' ann. 'S e dòigh a tha air òrdachadh, dh'fhaodadh tu a ràdh. Tha ... Tha croitean cha mhòr daonnan ann am baile, baile croitearachd, agus ged a tha a' chroit fhèin aig gach croitear, tha cuideachd am monadh ann, far a bheil ionaltradh ann dha na beathaichean, agus tha sin coitcheann, so tha a h-uile beathach a' dol am measg a chèile am measg na beathaichean eile shuas agus tha còir aig gach croitear a bhith a' cur àireamh shònraichte ... Sin an sumachadh, nach e, an àireamh de bheathaichean a tha cead aca cur air a' mhonadh. Agus an uairsin tha comataidh ionaltraidh a tha a' riaghladh obair a' monaidh.

[ANGELA] Ciamar a tha croitearachd air atharrachadh thairis air na bliadhnaichean fhad 's a tha thu fhèin air a bhith an sàs ann?

[GABHAN] Nuair a dh'fhàg mi an oilthigh, fhuair mi obair air croit aig fear Jimmy Beaton ann an Eilean Ì, agus bha esan gu mòr an sàs ann an caoraich, agus bha a h-uile croitear an uair sin - tha seo a-nise am meadhan na seachdadan - an sàs anns an obair. Bhiodh a h-uile ... Bhiodh crodh agus caoraich aig a h-uile duine, agus agus bha a h-uile ...cha mhòr a h-uile duine a' dèanamh feur. Tha sinn a' faicinn nas lugha 's nas lugha de dhaoine a' dèanamh feur, agus fiu 's a' dèanamh "silage". A' mhòr chuid de chroitearan, dh'fhaodadh tu a ràdh an-diugh, tha iad dìreach ri obair chaorach, tha mi a' smaointinn. Bidh crodh aig cuid dhiubh, ach tha daoine buailteach air a bhith a' ceannach a-staigh biadh a' gheamhraidh, ged a tha cuid a' dèanamh sin fhathast, agus tha sinn a' faicinn an dòigh ùr air "silage" a dhèanamh an-diugh. Tha na bèileachan mòra ... Chan fheum thu a bhith a' lìonadh sloc anns an talamh le feur airson "silage" a dhèanamh. Tha na bèileachan agad agus tha e fada nas fhasa a bhith a' biathadh crodh a-nise. Tha thu a' cur bèile mòr "silage" a-mach agus tha e gan cumail a' dol airson beagan làithean.

[ANGELA] Seach nach eil uimhir de dhaoine a-nis an sàs ann an croitearachd sa chleachd, a bheil tòrr dhe na facail agus cleachdaidhean air a dhol à bith?

[GABHAN] Sguaban is adagan is cocanan is cruachan. Chan eil iad sin gan cur am feum andiugh ann. Tha fhios gu bheil faclan co-cheangailte ri beathaichean gan cur am feum fhathast. Tha mi a' smaointinn gu bheil riaghailtean ùra gu bhith a' tighinn a-staigh, agus cha bhi e ceadaichte, beagan bhliadhnaichean bho seo, a bhith a' ceangail beathach ann am bàthach. Bidh aca ri bhith fuasgailte ann an seada mòr, so bidh fiu 's na faclan co-cheangailte ri bàthach a' dol a-mach à bith cuideachd.

[ANGELA] Dè cho furasta 's a tha e a bhith nad chroitear san latha a th' ann?

[GABHAN] Ag obair le bèilichean mòra "silage", tha sin a' dèanamh cùisean nas fhasa do dhaoine. 'S e an aon rud gu feumadh thu uidheaman. Feumaidh tu tractar mòr airson na bèilichean a ghluasad. Tha sinne fhathast ag obair leis an t-seann dòigh. Tha na mairt nan seasamh anns a' bhàthach agus tha sinn a' tilgeil biadh sìos thuca, ach tha dòighean furasta againn. Tha feur ga stòradh shuas os an cionn ann an lobht. Tha sinn ga thilgeil sìos, a' dèanamh feum de "gravity", dh'fhaodadh tu a ràdh, agus an uair sin tha an innear ga chruinneachadh ann an seòrsa de tholl no "cellar" aig cùl na beathaichean. Chan eil mòran obair ann a bhith a' cartadh na bàthach, dìreach a sgrìobadh le sluasaid sìos toll. Ma tha thu a' dol a dhèanamh feur mar a tha sinne, tha e gu bhith doirbh leis an tsìde. Tha thu ag iarraidh ' s dòcha suas ri seachdain de shìde mhath, agus chan eil sin daonnan a' tachairt. Leis an obair a th' agam, tha mi dheth beagan sheachdainean tron an t-samhradh agus ma dh'obraicheas cùisean, bidh ùine agam feur a dhèanamh.

[ANGELA] Innis dhomh beagan mu dheidhinn na diofar rudan air an do chuir thu fhèin eòlas bho thòisich thu a-mach.

[GABHAN] Nuair a bha mi ann an Eilean Ì, bha sinn a' dèanamh feur le làimh. Bha e ga ghearradh le "mower" air an tractar, ach an uair sin, bha sinn ag obair le ràcan agus forc, a' cur am feur suas ann an cocanan, no rucan, mar a tha iad ag ràdh ann an Earra-Ghàidheal. Cuideachd, bhiodh am fear sin a' marbhadh caoraich. Fhuair mi eòlas air sin, gearradh suas an fheòil. Tha mi air a bhith ag obair le crodh. Bha mi ag obair air tuathanas ann am Muile, far an robh suas ri leth-cheud crodh-laoigh, so tha mi eòlach air breith laoigh. Bha sinn a' dèanamh "silage" an sin. Air a' chroit againn fhìn, bidh mi a' treabhadh agus tha sinn a' cur sìol airson coirce agus bidh sinn a' cur feur cuideachd. Bidh sinn a' cur tuirneap, ach tha beagan obair an sin, a' tanachadh an tuirneap agus an uair sin gan togail anns an fhoghair. Tha sinn a' cleachdadh a' bhainne againn fhìn, so tha mi a' dol a-mach anns a' mhadainn agus a' bleoghan anns a' bhàthach. Chan eil caoraich againn, ged a tha mi air a bhith ag obair le caoraich, so tha mi eòlach air dupadh agus rùsgadh le làimh. Cha do rinn mi riamh rùsgadh le machine.

[ANGELA] A bheil dad sam bith ann anns a bheil ùidh shònraichte agad fhèin?

[GABHAN] Tha mi a' smaointinn gu bheil ùidh agam anns a h-uile rud còmhla. 'S toigh leam an dòigh a tha thu ag obair na talmhainn agus biathadh na beathaichean agus a' dèanamh biadh dhut fhèin às a sin. Tha bainne againn, tha feòil againn, tha buntàta againn bhon chroit. Tha gàrradh mòr againn leis a h-uile seòrsa glasraich: currain agus buntàta 's peasraichean, fiu 's dearcagan, craobh ubhail no dhà ... Tha sinn a' faighinn deagh chuid dhen bhiadh againn bhon a' chroit agus bhon a' ghàrradh.

[ANGELA] A bheil taobh eile air beatha a' chroiteir a-thaobh riaghailtean is eile?

[GABHAN] Bidh oifigearan dh'fhaodadh tu a ràdh bhon "Department", mar a tha iad ag ràdh, a' tighinn airson dèanamh cinnteach gu bheil thu a' coilionadh na riaghailtean. Ma tha thu a' gabhail na grantaichean, feumaidh tu cumail ris na riaghailtean. Tha sin ceart.

[ANGELA] Am bu chòir do dhaoine a bhith air am brosnachadh barrachd airson a bhith ris an obair seo mar dòigh beatha?

[GABHAN] Tha gu dearbha, an dà chuid mar dhòigh beatha agus mar rud a tha math dhan eaconamaidh, tha mi a' smaoineachadh. Tha e fada nas ciallaiche a bhith ag ithe biadh a tha a' tighinn bhon an àite mun cuairt ort, a' tighinn ... biadh ionadail, dh'fhaodadh tu a ràdh, agus rud eile a tha air atharrachadh ann an croitearachd, chan eil uiread de dhaoine ag obair còmhla ri daoine eile. Ma tha crodh agad air a' mhonadh agus rudeigin ri dhèanamh, feumaidh tu barrachd air aon duine, so tha daoine a' tighinn còmhla agus bidh deagh chraic ann mar as trice. Bidh iomadach duine ag ràdh, "O tha e math a bhith a' faicinn an stuth a' fàs anns a' chroit." Feumaidh gu bheil e a' còrdadh ri daoine. 'S e dìreach tha iad feumach air beagan brosnachadh gus an dèan iad fhèin e.

[ANGELA] Agus dè an comhairle a bheireadh tu dhaibh?

[GABHAN] Uill, a bhith a' faighinn beagan eòlais air an obair an toiseach, tha mi a' smaointinn, agus an uair sin tòiseachadh beag air bheag gun a bhith a' feuchainn ri cus a dhèanamh an toiseach. Agus mas urrainn dhaibh rudan a dhèanamh dhaibh fhèin seach a bhith dìreach a' reic laoigh is uain, mas urrainn dhaibh a bhith a' faicinn dìnnear 's a' smaointinn, "Uill, tha seo a' tighinn bhon a' chroit agam fhìn," tha mi a' smaointinn gu bheil sin math dhaibh agus a' toirt sàsachadh dhaibh.

[ANGELA] Mòran taing, a Ghabhain.

[GABHAN] Taing dhut fhèin.


Sign-up to our newsletter!

Weekly Gaelic to your inbox, with audio!