FaclairDictionary EnglishGàidhlig

Learning Gaelic Ag Ionnsachadh Gàidhlig

Morven Graham, born in the Lowlands to non-Gaelic-speaking parents, earns a living in the language. Morven Ghreumach, a rugadh air a’ Ghalltachd do phàrantan gun Gàidhlig, an-diugh a’ dèanamh a beòshlaint às a’ chànan.

Video is playing in pop-over.

Agallamh le Morven Ghreumach: Neach-ionnsachaidh

Presenter: Seumas Dòmhnallach (James MacDonald)

[SEUMAS] Fàilte. Còmhla rinn an-diugh tha Morven Ghreumach, tè a rugadh air a' Ghalltachd do phàrantan aig nach robh Gàidhlig ach a tha an-diugh a' dèanamh a beòshlaint às a' chànan. Morven, tha ceangal, cha mhòr fad beatha air a bhith agadsa ris a' Ghàidhlig. Ciamar a thòisich sin?

[MORVEN] Uill, rugadh mi ann a seo ann an Slèite, agus an uairsin, nuair a bha mi dhà gu leth, ghluais mi air falbh 's rinn mi bliadhna ann am bun-sgoil shìos ann an Sasainn. Ghluais mo phàrantan air ais suas agus bha iad airson mo chur astaigh gu ... a-staigh dhan chlas Ghàidhlig, so thòisich mi ann an Clas a Dhà ann am Bun-sgoil Shlèite.

[SEUMAS] Mar sin, air Prìomh a Dhà, an do mhothaich thu gu robh sin eadar-dhealaichte seach an sgoil anns an robh thu ann an Sasainn?

[MORVEN] Chan eil cuimhn' 'am mòran diofaran a bhith ann. Tha cuimhn' 'am gu robh na clasaichean shuas a seo gu math nas lugha na bha na clasaichean shìos ann an Sasainn, ach chan eil cuimhn' 'am mòran mu dheidhinn a bhith a' faicinn gu robh cànan eadar-dhealaichte ann. Tha cuimhn' 'am gu robh an tidsear a' bruidhinn ... Cha robh mi a' tuigsinn a h-uile sian a bha i a' canail, ach tha thu ga thogail gu math luath, 's cha robh mòran dhuilgheadasan agam san sgoil.

[SEUMAS] A bheil cuimhn' agad air dad dhe na facail a dh' ionnsaich thu, dhen a' chiad fhaclan a dh' ionnsaich thu?

[MORVEN] Tha cuimhn' agam a' chiad fhacal a dh' ionnsaich mi. 'S e piseag a bh' ann. Chan eil fhios 'am carson a bha sin an fhacal a dh' ionnsaich sinn, ach feumaidh gu robh sinn a' dèanamh rudeigin anns a' bhun-sgoil mu dheidhinn beathaichean no peataichean no rudeigin.

[SEUMAS] Tha e annasach gu bheil cuimhn' agad air a' chiad fhacal mar sineach. Sin air taobh a-staigh na sgoile agus ann an raon-cluiche na sgoile. Dè mu dheidhinn aig an dachaidh? Am biodh tu a' dol dhachaidh às an sgoil agus a' bruidhinn Gàidhlig anns an dachaidh?

[MORVEN] Bhiodh. Uill, bhiodh faclan agam a bha fhios agam ann an Gàidhlig nach robh mi buileach cinnteach ann am Beurla, gu h-àraid a-thaobh obair sgoile: cumaidhean, rudan mar sin a bha sinn ag ionnsachadh ann an 's dòcha maths is rudan nach robh fhios agam ciamar a chanadh mi ann am Beurla oir cha do dh' ionnsaich mi e ann am Beurla, so bha sin doirbh dha mo phàrantan. Cha robh mo phàrantan a' bruidhinn Gàidhlig, so bha e doirbh a bhith a' tighinn dhachaidh 's cha robh fios acasan dè a bha mi a' bruidhinn mu dheidhinn nuair a bha mi a' bruidhinn mu dheidhinn an sgoil oir bha rudan agam aig an sgoil air nach robh mi buileach cinnteach am facal Beurla oir bha sinn dìreach ga ionnsachadh ann an Gàidhlig. 'S tha cuimhn' 'am rudan mar obair dachaidh a bhith gu math doirbh oir cha robh iad eòlach air na faclan so bha tòrr ùine ga chosg a' dol tro fhaclairean agus a' coimhead suas leabhraichean airson "sentences" agus rudan mar sin. Agus bha iad eòlach air tòrr daoine anns a' choimhearsnachd aig an robh Gàidhlig 's bha iad càirdeach ris an tidsear cuideachd, so bha iad eòlach air ... Bha iad eòlach gu leòr oirre airson fòn a chur thuice a' faighneachd dè a bha seo a' ciallachadh agus ciamar a chanadh sinn seo agus ciamar a sgrìobhadh sinn rudan sìos, so bha daoine timcheall òirnn a b' urrainn gam chuideachadh nuair a bha mi gu math "stuck" leis.

[SEUMAS] An robh iad cinnteach gun do rinn iad an rud ceart a bhith ga do chur gu fòghlam tro mheadhan na Gàidhlig?

[MORVEN:] Tha mi a' smaoineachadh gu robh iad gu math toilichte gu robh dà chànan dol a bhith agam 's gun do chur iad mi a-staigh aig an aois far an robh mi òg gu leòr nach robh mi a' faighinn cus duilgheadasan leis agus cha robh cus "pressure" orm airson rudan ionnsachadh. Tha e a' tighinn thugad gu nàdarrach aig an aois sin, tha mi a' smaoineachadh. Tha thu a' togail rudan gu math soirbh.

[SEUMAS] Lean thu ort le fòghlam tron a' bhun-sgoil. Dè a thachair nuair a chaidh thu dhan an àrd-sgoil?

[MORVEN] Chùm mi orm le Gàidhlig tron an àrd-sgoil. Rinn mi a' chiad 's an dàrna bliadhna tro mheadhan na Gàidhlig aig an àrd-sgoil, diofar cuspairean ann an Gàidhlig, 's an uairsin anns an treas bliadhna, thagh mi Gàidhlig agus eachdraidh tro mheadhan na Gàidhlig, 's chum mi orm mar sin suas gu na Standard Grades. 'S chum mi orm le Gàidhlig suas chun a' chòigeamh bliadhna, nuair a dh' fhàg mi an sgoil 's chaidh mi dhan a' cholaiste.

[SEUMAS] Dh' fhàg thu an sgoil. Dè rinn thu an uairsin? Dè a chur thu romhad a dhèanamh?

[MORVEN] Às dèidh an àrd-sgoil, chaidh mi gu ... Uill, thòisich mi ag obair aig Fàs Mòr. Bha mi sia deug, 's thòisich mi ag obair shuas aig an seann Fàs Mòr, agus, far an robh mi a' cleachdadh Gàidhlig. 'S an uairsin, chaidh mi air falbh chun a' cholaiste airson "mechanics" a dhèanamh, far nach robh mi a' cleachdadh Gàidhlig idir.

[SEUMAS] Seadh. 'S e ceum gu math annasach a tha sin.

[MORVEN] 'S e.

[SEUMAS] A' falbh bho bhith ag obair còmhla ri clann, ag obair ann am Fàs Mòr, a' dol gu saoghal far a bheil thu ag obair ann am "mechanics". Anns an latha a th' ann, fiu 's fhathast, 's dòcha neo-àbhaisteach do bhoireannach, ach chuir thu cùl ris a' Ghàidhlig. Dh' fhalbh thu à suidheachadh Gàidhlig gu suidheachadh anns nach robh Gàidhlig.

[MORVEN] Dh' fhalbh. Yeah. Cha robh mi a' cleachdadh Gàidhlig idir nuair a bha mi shìos aig a' cholaiste. Cha robh duine sam bith timcheall orm a bha a' bruidhinn Gàidhlig, so 's e dìreach nuair a bha mi a' tighinn suas anns na saor-làithean air ais a dh' obair aig Fàs Mòr agus air ais còmhla ri daoine shuas a seo far an robh mi a' bruidhinn Gàidhlig, 's tha e a' toirt beagan làithean Gàidhlig a' tighinn air ais thugad nuair nach eil thu ga chleachdadh airson mìosan agus rudan mar sin.

[SEUMAS] Bha thu a' mothachadh gu robh thu 's dòcha a' call na Gàidhlig gu ìre bheag air choreigin?

[MORVEN] Tha, gu ìre. Tha gu ìre mòr ann an dòigh. Tha thu a' call tòrr ... Tha na faclan agad fhathast, ach feumaidh tu smaoineachadh air dè a tha thu a' canail agus ciamar a chanas tu e agus rudan mar sin. Tha e doirbh nuair a tha thu a' tighinn air ais 's chan eil thu air a chleachdadh airson greiseag.

[SEUMAS] Uill, chan e "mechanic" a th' annad. Tha thu a-nise air ais an sàs ann am fòghlam chloinne tro mheadhan na Gàidhlig. Tha thu air cearcall a chur, mar gum bitheadh. Ciamar a thachair sin?

[MORVEN] Chuir mi crìoch air na "mechanics" agam. Rinn mi trì bliadhna, agus an uairsin, as dèidh sin, bha mi ... dìreach cha robh mòran obair ann, so bha mi a' smaoineachadh gun dèanainn cùrsa ann an cùram chloinne so ma bha mi a' tighinn air ais suas a seo airson fuireach bhiodh na "qualifications" agam 's cha bhiodh agam ri dhèanamh bhon taigh. B' fheàrr leam an dèanamh aig a' cholaiste, so thòisich mi agus rinn mi dà bhliadhna ann an sin 's an uairsin, ghluais mi air ais suas air a' bhliadhna seo chaidh airson obair aig Fàs Mòr, 's bha sin glè mhath. Bha mi air ais ag obair ann an Gàidhlig, ach rinn mi an colaiste, agus rinn mi na "qualifications" a bha mi feumach air.

[SEUMAS] Ann an iomadh seadh, tha thu ann an suidheachadh 's dòcha gu math nas fheàrr na bhiodh feadhainn eile a th' ann an suidheachadh far a bheil thu a' dol air ais gu ìre far an robh thu fhèin nuair a thòisich thu ann am fòghlam, gun eòlas mòr sam bith agad air a' chànan, agus a-nise a' teagasg chloinne.

[MORVEN] Tha. Gu h-àraid, tha mi ag obair ann an sgoil-àraich, agus tha tòrr ... A' mhòr chuid dhen a' chlann, feumaidh mi ràdh, aig an sgoil-àraich, chan eil Gàidhlig aig na pàrantan, no tha dìreach beagan Gàidhlig aig na pàrantan. Tha e annasach coimhead an dòigh far a bheil iadsan a' bruidhinn Gàidhlig aig an sgoil-àraich ach chan eil Gàidhlig aca idir aig an taigh, 's cho math 's a tha iad air a bhith a' bruidhinn san sgoil-àraich, 's tha iad ag ionnsachadh cho luath, 's a' togail faclan gu math luath, 's fhios aca dè a tha thu a' bruidhinn mu dheidhinn nuair a bhruidhneas tu riutha 's rudan mar sin.

[SEUMAS] A bheil thu a' smaoineachadh, 's dòcha ann an dòigh, gu bheil e na bhuannachd dhut fhèin, gu bheil e nas fheàrr dhut fhèin, gu bheil an t-eòlas agad air mar a bha cùisean nuair a bha thu fhèin beag anns an aon shuidheachadh?

[MORVEN] Tha mi a' smaoineachadh, ann an dòigh, ged nach eil mòran cuimhne agam a bhith an aois sin agus ag ionnsachadh Gàidhlig, mar a tha iadsan, tha mi a' tuigsinn ... tha mi a' tuigsinn aig an ìre na pàrantan cuideachd cho doirbh 's a tha e nuair a tha iad a' faighinn bileagan dhachaidh ann an Gàidhlig no rudan a th' aca ri lìonadh a-staigh airson an sgoil-àraich 's rudan mar sin. Tha mi a' tuigsinn cho doirbh 's a tha e dhaibh agus cho doirbh 's a tha e dhan a' chlann nuair nach eil fhios aig na pàrantan aca dè, 's dòcha, dè a tha sinne a' bruidhinn mu dheidhinn aig an sgoil-àraich. Tha e doirbh.

[SEUMAS] Morven, tapadh leatsa.

[MORVEN] Tapadh leat.


Sign-up to our newsletter!

Weekly Gaelic to your inbox, with audio!