FaclairDictionary EnglishGàidhlig

Raising a Family with Gaelic Togail Teaghlach le Gàidhlig

Sandra MacNeil grew up in Stornoway but now lives on the Isle of Skye. Thogadh Sandra NicNèill ann an Steòrnabhagh ach tha i a’ fuireach an-diugh san Eilean Sgitheanach.

Video is playing in pop-over.

Agallamh le Sandra NicNèill: Togail Teaghlach le Gàidhlig

Presenter: Seumas Dòmhnallach (James MacDonald)

[SEUMAS] Cuide rinn an-dràsta tha Sandra NicNèill, a thogadh ann an Steòrnabhagh, ach a tha pòsta agus a' fuireach an-diugh san Eilean Sgitheanach agus a' togail a teaghlach ann an sin. Fàilte ort, Sandra. An toiseach, ma-thà, innis dhomh mun an teaghlach: a' chlann, dè an aois a tha iad agus dè an ìre aig a bheil iad.

[SANDRA] Uill, tha triùir clann agam, agus tha iad sia, ceithir agus dìreach naoi mìosan. An tè as sinne, tha ise anns a' bhun-sgoil ann am Bun-Sgoil Shlèite.

[SEUMAS] Seadh. Tha sibh air cur romhaibh a' teagasg tro mheadhan na Gàidhlig, nach eil? Tha sibh a' bruidhinn Gàidhlig riutha. Carson a tha sibh a' dèanamh sin?

[SANDRA] Tha Gàidhlig agam fhìn agus aig an duine agam cuideachd, 's bha sinn dìreach airson togail a' chlann le Gàidhlig, 's bidh Gàidhlig aca dìreach airson cumail Gàidhlig beò agus ...

[SEUMAS] Seadh. An e ceist a bh' ann air an do rinn sibh mòran deasbad? A bheil sibh toilichte gu leòr gu bheil sibh air seo a dhèanamh air neo an robh teagamhan agaibh air dhòigh sam bith mu dheidhinn?

[SANDRA] Feumaidh mi aideachadh chan e ... Cha do rinn sinn mòran còmhradh mu dheidhinn. Tha mi a' smaointinn gur e dìreach rud a thàinig gu math nàdarrach thugainn. Bha sinn an dùil a' chlann a chur a-staigh. Cha do bhruidhinn sinn mu dheidhinn. 'S e dìreach, tha an sgoil faisg òirnn, 's e sgoil Ghàidhlig a th' ann, so, dìreach bha e a' dèanamh ciall a' cur a' chlann tro fòghlam Gàidhlig.

[SEUMAS] Seadh. A bheil thu a' smaoineachadh gu bheil buannachdan ann a thaobh a bhith a' cur ur cuid cloinne gu fòghlam Gàidhlig?

[SANDRA] Tha min dòchas gu bheil. Tha mi a' smaointinn gu bheil. Tha e math dhaibhsan gum bi dà chànan aca. 'S e Gàidhlig an cànan as motha a th' aca, 's bidh iad a' bruidhinn Beurla ris na caraidean 's feadhainn eile, daoine eile anns an teaghlach aig nach eil Gàidhlig, agus na caraidean againn, bidh iad a' bruidhinn Beurla riuthasan.

[SEUMAS] Seadh. Tha sibh ann an coimhearsnachd far a bheil nàbaidhean Gallda agaibh feadhainn nach bi a' bruidhinn na Gàidhlig. A bheil thu a' smaoineachadh gun toir sin, 's dòcha, buaidh air a' chlann mar a dh'fhàsas iad nas sine?

[SANDRA] Cha 'reid mi gu bheil. Mar a thuirt mi, tha sinn dìreach a' feuchainn ri cumail a' dol le Gàidhlig a-staigh agus ma tha Beurla gu bhith aig a' chlann agus ma tha iad a' bruidhinn mun cuairt agus le na caraidean 's rudan aca ann am Beurla, tha sin ceart gu leòr, ach bidh sinn a' feuchainn ri cumail Gàidhlig anns an taigh agus tha fhios aca gur e Gàidhlig a th' aca san sgoil cuideachd.

[SEUMAS] Dè cho soirbh 's a tha e do phàrant a tha ag amas air Gàidhlig ionnsachadh dhan a' chloinn aca ann an saoghal far a bheil, chan e a-mhàin nàbaidhean a' bruidhinn Beurla, ach far a bheil prògraman telebhisean 's a' mhòr-chuid dhen rudan anns a bheil ùidh aca tro mheadhan na Beurla?

[SANDRA] Tha sin ceart. Tha mi a' smaoineachadh gu bheil e dìreach a' dependadh air dè cho làidir 's a tha sibh fhèin aig an taigh gu Gàidhlig a chumail a' dol. Tha Beurla gu bhith mun cuairt orra co-dhiù, 's tha fhios agam air a shin. 'S dòcha gu bheil e car doirbh gu ìre ma tha thu a-muigh còmhla ri caraidean, 's e dìreach Beurla a th' aig na caraidean 's tha thusa a' feuchainn ri cumail smachd air an fheadhainn agad fhèin, 's ma dh'fheumas tu a dhol air ais gu Beurla dìreach son na caraidean a' tuigsinn dè a tha thu ag ràdha riutha, tha sin doirbh gu ìre, tha. Chan eil mi uabhasach strict air a bhith a' dèanamh leabhraichean agus rudan mar sin leotha ann an Gàidhlig. Ma tha iad ag iarraidh coimhead telebhisean Beurla agus prògraman Beurla, bidh mi a' leigeil orra, ach tha iad measail air prògraman Gàidhlig cuideachd, feumaidh mi aideachadh. Na prògraman, na cartùns a tha iad eòlach air ann am Beurla, a-nise, tha iad air tòiseachadh a' tighinn a-mach ann an Gàidhlig, 's tha sin a' còrdadh riutha.

[SEUMAS] Ciamar a tha sibh a thaobh goireasan, leithid leabhraichean Gàidhlig, bhidiothan Gàidhlig 's rudan dhen t-seòrsa sin? A bheil iad sin soirbh am faighinn?

[SANDRA] Tha mi a' smaointinn gu bheil. Gheibh thu tòrr rudan air an eadar-lìon na làithean seo, so tha mi a' smaointinn gu bheil na goireasan a-muigh ann a shin ma tha thu deònach gu leòr coimhead air an son.

[SEUMAS] Seadh. Ged a tha thu fhèin fileanta sa Ghàidhlig a thaobh a bhith a' labhairt, tha thu ag aideachadh nach eil thu 's dòcha buileach cho sgileil a thaobh a bhith a' leughadh 's a' sgrìobhadh. Dè an seòrsa trioblaidean a tha sin a' dèanamh dhut?

[SANDRA] Chan eil mi uabhasach math gu leughadh no sgrìobhadh Gàidhlig. Tha mi a' smaointinn, an-dràsta, tha mi a' tòiseachadh ag ionnsachadh leis an tè as sine agamsa anns an sgoil. 'S docha nan robh barrachd ùidh agam fhìn ann gum b' urrainn dhomh a dhol a-mach agus cùrsa air choreigin a dhèanamh airson a bhith ag ionnsachadh agus a bhith nas fheàrr gu sgrìobhadh.

[SEUMAS] A bheil e na thrioblaid, 's dòcha, nuair a thig e gu obair-dachaigh, ma tha thu a' toirt cuideachadh dhith le obair dachaigh no dad?

[SANDRA] Uill, ma thàinig sìon doirbh suas, bidh mi daonnan ag èigheachd air an duine agam! Chaidh esan tro fòghlam Gàidhlig, so tha esan tòrr nas fheàrr na tha mise. Ach tha goireasan a-muigh, mar a thuirt mi, air an eadar-lìon 's rudan mar sin ma tha feum agad air, 's tha thu a' faighinn tòrr taic bhon an sgoil cuideachd. Tha fhios 'am air pàrantan aig nach eil mòran Gàidhlig. Tha iadsan a' faighinn tòrr taic bhon an sgoil.

[SEUMAS] A' coimhead air adhart beagan, ma-thà, a bheil sibh airson gu lean iad le fòghlam Gàidhlig nuair a thèid iad dhan an àrd-sgoil?

[SANDRA] Bhiodh e glè math nan tigeadh. Chan eil mi airson cus uallach a chur orra. Ma tha iad airson sin a dhèanamh, bhiodh sin sgoinneil. Tha mi a' smaointinn dìreach gu bheil sinn ag iarraidh orra a bhith eòlach air Gàidhlig 's measail air Gàidhlig 's dòcha dìreach a' cumail a' dol a' bruidhinn, ma dh'fhaodte ma tha teaghlach aca fhèin nuair a dh'fhàsas iad suas gun cùm iad a' dol leis.

[SEUMAS] A bheil sibh a' smaoineachadh 's dòcha gu bheil barrachd cothrom aca air cosnadh fhaighinn ma tha iad eòlach air a' Ghàidhlig, Gàidhlig aca 's iad air a dhol tro fòghlam Gàidhlig? A bheil thu a' smaoineachadh gu bheil cosnadh ann dhaibh air a cheann thall?

[SANDRA] Tha mi a' smaointinn gu bheil, 's dòcha. Chì thu tòrr diofar prògraman air an telebhisean na làithean seo 's tha tòrr diofar rudan a' tighinn a-mach ann an Gàidhlig 's thig e tro media no na arts no rud sam bith a gheibh thu, ma tha iad ag iarraidh teagasg no sìon mar sin. Tha mi a' smaointinn gu bheil barrachd ann an-diugh na bha.

[SEUMAS] Tha eòlaichean foghlaim bho chionn fhada air a bhith a' cumail a-mach gu bheil clann a tha dà-chananach nas comasaiche. A bheil sibh a' mothachadh dhan a sin?

[SANDRA] Chan eil mi buileach cinnteach. Tha mi a' smaoineachadh gu bheil a' chlann agam fhìn dìreach aig an aon ìre aig a bheil clann sam bith eile. Bhiodh e math, smaointinn gu bheil iad, 's dòcha, nuair a dh'fhàsas iad nas sine, gum bi barrachd chothroman aca. Chan eil mi cinnteach, ach 's dòcha. 'S dòcha.

[SEUMAS] Fiù 's aig an ìre òg a tha seo, am bi iad a' bruidhinn ri chèile anns a' Ghàidhlig?

[SANDRA] Tha an dithis as sine, an dithis chlann-nighean agam. Bidh iadsan a' bruidhinn ri chèile ann an Gàidhlig, ach ma tha iad a' cluiche geamannan, 's ann anns a' Bheurla a bhios na dèideagan aca a' bruidhinn, 's an uairsin bidh iad ag innse dhaibh dè a tha a' tachairt ann an Gàidhlig 's a' cumail a dol mar sin, so, chì thu ... Tha. Tha iad a' bruidhinn Gàidhlig ri chèile.

[SEUMAS] A bheil thu a' faicinn gu bheil trioblaidean ann, no dùbhlain, rudan doirbh a' tighinn na do rathad a thaobh a bhith a' feuchainn rin cur air a' chùrsa a tha sin tro Ghàidhlig?

[SANDRA] Tha gu ìre. Tha cuimhne agam nuair a bha an tè as sine againn, dh'fhàs i gu math bochd, 's bha againn ri dhol dhan an ospadal leatha. Agus nuair a bha na dotairean a' bruidhinn rithe ann am Beurla, cha robh i buileach a' tuigsinn, 's bha mise a' feuchainn an uairsin ri dhèanamh eadar-theangachadh, so, ann an suidheachadh a tha sin, far a bheil saoghal Beurla mun cuairt òirnn, tha sin car doirbh, ach tha mi a' smaointinn gum bi mi dìreach a' cumail a dol.

[SEUMAS] Taobh a-muigh na sgoile, an sgìre anns a bheil sibh, tha cothroman gu leòr ann a bhith a' cleachdadh na Gàidhlig, a bheil?

[SANDRA] Tha. Tha ionad clann aca airson a bhith a' coimhead às dèidh clann, 's tha iadsan a' dèanamh rud às dèidh an sgoil, mar "after-school club", agus bidh a' chlann agamsa a' dol ann uaireannan, 's tha e math dìreach a bhith a' dèanamh diofar rudan tro fhoghlaim Gàidhlig agus a bhith ag ionnsachadh mar sin, mar karate agus ealain agus rudan mar sin, so tha sin mun cuairt òirnn.

[SEUMAS] Agus cothrom dhutsa cuideachd a bhith a' coinneachadh ri pàrantan 's daoine eile aig a bheil Gàidhlig.

[SANDRA] Tha. Tha cothrom againne. Tha tòrr charaidean againn le Gàidhlig, so bidh sinn dìreach a' dol gu dachaighean a chèile. Tha e dìreach a' tighinn thugainn gu math nàdarrach a bhith a' bruidhinn ri chèile ann an Gàidhlig co-dhiù.

[SEUMAS] Sandra, taing an dràsta.

[SANDRA] Tha sin ceart gu leòr.


Sign-up to our newsletter!

Weekly Gaelic to your inbox, with audio!