Aig toiseach an t-samhraidh, chuir mi seachad dà là cuide ri clann às aonadan Gàidhlig ann am bun-sgoiltean ann an Siorrachd Rois. Bha sinn a’
comharrachadh Tèarmann Nàdair Nàiseanta Beinn Eighe, a tha leth-cheud bliadhna a dh’aois, agus chaidh sinn don choille is don mhonadh, a’ coimhead air
lusan nàdarrach.
Thàinig aon rud a-steach orm thairis air a h-uile nì eile air na làithean sin. Thug sinn sùil air an dearc-choille, lus a bhios a’ fàs ann an
coilltean-giuthais is monaidhean na Gàidhealtachd. Bidh sibh eòlach air ann am Beurla mar blaeberry. Aig an àm seo dhen bhliadhna, dè tha nas
tlachdmhoire na bhith a’ falbh a-mach don choille neo don mhonadh, is a’ tional is ag ithe dearcan-coille?
Uill, air an dà là sin, fhuair mi a-mach nach robh ach ’s dòcha triùir, a-mach à còrr is seachdad duine cloinne, air dearc-choille a chur nam beòil
a-riamh. Bha iad eòlach air an reòiteig as ùire, a th’ air a dèanamh ann am factaraidh aig deas, is air gach pacaid phlastaig làn rudan fuadain a thathar
a’ sanasachd air an telebhisean. Ach air rudan a bhuineadh don dùthaich aca fhèin, a gheibheadh iad saor an asgaidh air sàillibh toradh nàdair, bha iad
aineolach. Chan iad fhèin as coireach ach am pàrantan is a’ choimhearsnachd a tha a’ leigeil le clann an là an-diugh a bhith air an togail len cuid sùilean
dùinte do bhòidhchead nàdair agus do bhòidhchead dualchas na Gàidhealtachd.
Anns an t-seann aimsir, bhiodh ar sinnsearan a’ crochadh gu mòr air toradh nàdair, agus chuireadh iad mòran de na lusan nàdarrach gu feum. Bha mi a’
leughadh an là eile pìos dhen leabhar a sgrìobh Tòmas Pennant – a Tour in Scotland – a chaidh fhoillseachadh ann an seachd ceud deug, seachdad ’s
a h-aon (1771).
Nuair a bha e anns an taigh mhòr ann an Dùn Dòmhnaill ann an Ros an Iar, sgrìobh e gun do ghabh e, aig aon diathad, dearcan oighreig airson a mhìlsein. Bha
na dearcan air an cruinneachadh anns na beanntan timcheall an àite, agus chanainn gur e obair mhòr a bh’ ann. Chan eil an oighreag idir cho
lìonmhor ris an dearc-choille agus chan eil uiread dhearcan a’ fàs oirre. ’S e an t-ainm a th’ air an lus ann am Beurla – cloudberry – agus tha e
càirdeach don smeur agus don t-subh-craoibhe.
Dìreach às dèidh dha Dùn Dòmhnall fhàgail, thàinig Pennant seachad air an dearbh àite far an robh mise a’ trèorachadh na cloinne còrr is dà cheud bliadhna
às a dhèidh. Ach cha b’ ann a’ coiseachd a bha e. Thug e bàta à ceann an ear Loch Maruibhe, airson a dhol don cheann an iar. Lean e fhèin is an fheadhainn
a bha ag iomradh a’ bhàta cladach an taobh tuath, agus chunnaic iad fear air a’ chladach ag èigheachd orra ann an Gàidhlig, cànan nach do thuig Pennant.
“Dè tha e ag iarraidh?” dh’fhaighnich Pennant.
“Air bòrd,” mhìnich fear dhen chriutha.
“Innis dha gu bheil am bàta làn is nach eil rùm ann dha,” thuirt Pennant.
Rinneadh sin, ach lean an duine an cladach garbh airson dà mhìle eile, is e ag èigheachd is a’ guidheachdainn air muinntir a’ bhàta.
Às dèidh greis, dh’aidich fear dhen chriutha rudeigin a thug air Pennant an òrdachadh gu tìr sa bhad. B’ e sin gur e am fear air a’ chladach an duine leis
an robh am bàta! Duine òg làn Gàidhlig, agus mion-eòlach air a dhùthaich-san. Aineolach mu choimpiutaran is telebhisean ceart gu leòr, ach chan eil teagamh
nach robh e fhèin air a bhith gu math eòlach air blas na dearc-coille na bheul air là samhraidh.
