FaclairDictionary EnglishGàidhlig

History Eachdraidh

B2 - Eadar-mheadhanach Adhartach - Coimhead GàidhligB2 - Upper Intermediate - Watch Gaelic

Criomagan bhidio gun fho-thiotalan bho phrògraman BBC ALBA le tar-sgrìobhadh Gàidhlig, eadar-theangachadh Beurla is briathrachas. Faodaidh tu na cuspairean a sheòrsachadh a rèir a’ chuspair. Unsubtitled clips from BBC ALBA programmes with a Gaelic transcription, an English translation and vocabulary. You can sort the clips by topic.

Tha Coimhead Gàidhlig ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. Watch Gaelic is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.

Video is playing in pop-over.

Iomadh abairt airson sìde mhath

Gaelic Gàidhlig

[Eilidh NicLeòid] 'S e comharra air deagh shìde a th' ann nan deigheadh agad air a’ bhonaid agad a' crochadh air a' ghealaich. Tha iomadh abairt eile agad airson sìde mhath. 'S math an comharra air an t-sìde shamhraidh boillsgeadh dearg dhen t-solas a tha fad às.

[Lachlann MacGilliosa] Boillsge dearg dhen t-solas a tha fad às. Comharra math air sìde. Tha sin ag innse do dhaoine no do dhuine gu bheil sìde mhath air an rathad. Nuair a tha a' ghrian a' dol fodha, nuair a tha i a' dol dha na speuran 's e comharra math a th' air sin. Cha bhiodh na daoine o chionn fada, bha iad ag aithris air sin, 's dh' obraich sin a-nuas am measg nan daoine a th' ann an-diugh. Latha brosgail, cha robh thu cinnteach às idir, bha e a’ gealltainn latha math agus an-dèidh sin, dòcha nach robh e cho seasmhach ann an ceann ùine, ‘s dòcha gun thigeadh dorchadas air an speur, bha e a' cur car a' mhuiltein nad chuimhne no nad bheachd, bha e ga chur às, latha brosgalach. Tha facail cuideachd ann airson diofar amannan dhen latha is dhen oidhche. Aig àm dol fodha na grèine, thig ciaradh an fheasgair agus bidh àm na h-oidhche mar eisimpleir. Ach airson a h-uile grian a chì sinn a' dol fodha, chì sinn teile ag èiridh.

[Donnie Dòmhnallach] 'S e camhanaich, sin agad a' mhadainn no glasadh an latha, bha sin a' ciallachadh nuair a bhiodh e dorcha, bhiodh e a' tionndadh gu bhith glas agus mus soilleireachadh i.

[An t-Urr. Dòmhnall MacAmhlaigh] Camhanaich an latha, 's e facail cumanta a bha sin, ann an seo nuair a bha mise òg. Ri do thaobh, ann an seo, anns a' Bhàgh a tha thu a' faicinn ri do thaobh an seo, bhiodh mòran eathraichean ann an seo air acaire tron oidhche, bhiodh iad a' gabhail tàmh na h-oidhche ann an seo, agus cho luath 's a thigeadh camhanaich an latha, bha sin a' ciallachadh nuair a bhiodh a' ghrian a' cur an solas troimhpe anns an àird an ear, 's e sin camhanaich an latha, bhiodh iad an uair sin a-mach à seo an ceann an cosnaidh agus bhiodh an latha ag èirigh ann an làthaireach nuair a ruigeadh iad a' cheann a-muigh.

[Lachlann MacGilliosa] Gormadh an latha, 's e sin nuair a bhiodh a' ghrian ga briseadh a-mach às a' mhadainn, nuair a dh' fhàgadh tu, ‘s dòcha, far am biodh i ag èirigh às an ear ann an sin, bhiodh dìreach gormadh an latha is soillse gus a bhith soilleir, chan e dìreach, ceart soilleir ach dìreach gus a bhith soilleir, chànainn-sa sinn ri gormadh an latha.

[Eilidh NicLeòid] Agus dè mu dheidhinn àm an eadraidh

[Lachlann MacGilliosa] Àm an eadraidh, chanadh iad sin an àite a bhith ag ràdh meadhan-latha, chanadh iad "Ò, dè an t-àm a tha ann?", "Ò, àm an eadraidh". Sin agad an t-àm mar gum biodh iad a' toirt a-staigh a' chruidh airson am bleoghain, an eadhradh, agus 's ann an sin a bha iad an-còmhnaidh a' tachairt suas mu dhà dheug dhen latha. Tha thu a' cur gu feum aig meadhan-latha, àm an eadraidh, àm an eadraidh.

[Donnie Dòmhnallach] 'S e an co-thràth chanadh mi ri bheul na h-oidhche ach tha deasbad is argamaid mu dheidhinn sin is tha cuid a' smaoineachadh gur e madainn a th' ann ach tha mise a' smaoineachadh gur e comharra beul na h-oidhche. Tha thu a' faicinn, fhios agad, gu bheil feasgar a' fàs nas glasaiche, tha i dìreach greis mus fhàs i dorcha, sin an co-thràth. Chan fhaic thu rudan timcheall ort cho mhath no fada bhuat math idir.

[An t-Urr. Dòmhnall MacAmhlaigh] Ciaradh an fheasgair, tha e a' sealltainn nach eil an oidhche fada air falbh ach tha latha ann fhathast. Ciaradh an fheasgair.

[Boireannach] Balt? Tha mise a' smaoineachadh gun cuireadh tu dath air aodach leis.

[Duine] Cha chuala balt, am facal a-riamh. Cha chuala.

[Boireannach] Balt? Cha chuala.

[Boireanach] Cha chuala.

[Murchadh MacSuain] Balt. Tha iomadh ciall aig an fhacal balt, ach am balt a tha sinn a' bruidhinn air an-dràsta, tha e mu thaobh na sìde agus 's e soilleireachd a th' ann a chithear san adhar is sna speuran an-còmhnaidh san àird an iar, sin balt.

Chaidh am prògram seo, Beul Chainnt, a chraoladh an toiseach ann an 2002.

 

 

Lots of phrases for good weather

English Beurla

[Eilidh MacLeod] It's a good sign if you can hang your bonnet on the moon. There are many phrases for good weather. It's a sign of good summery weather if there is red gleam of the far-off light.

[Lachlann Gillies] A red gleam of the far-off light. A good sign of weather. That tells you there is good weather on the way. When the sun goes down, when it goes to the skies, that is a good sign. The people of long ago, they would forecast from that and that would work for people today. A choppy day, you were not sure of it at all. It would promise to be a good day and then after that it would not be so steady, maybe a strand of darkness on th sky, it would confuse the mind, it would put you off. A choppy day. There are words too for different times of the day and of the night. At the time of sundown, the evening twilight comes and night time, for example. But for every sun that goes down, we'll see another rising.

[Donnie MacDonald] Camhanaich, that is morning or dawn, that means when it is dark and it turns grey and lightens.

[Rev. Donald MacAulay] Camhanaich an latha (morning twilight), those are common words. Beside you, here, in the bay that you see beside you, lots of boats would anchor here through the night, they would take their night's rest here and as soon as morning twilight came that would mean when the sun comes in the high east, that's morning twilight, they would then be out of here to wherever they were heading and would arrive just as it was daybreak when you went out.

[Lachlann MacGilliosa] Gormadh an latha (day break), that's when the sun breaks out in the morning when you leave, maybe, it would rise from the east there and it is it daybreak when it is just light and will be lighter, it's not, proper light but just about to be light, I would say, that's daybreak.

[Eilidh MacLeod] And what about àm an eadraidh?

[Lachlann MacGilliosa] Àm an eadraidh, they would say that instead of midday, they would say “Oh, what time is it?”, “Oh, it’s midday”. That is the time when you take in the cattle for milking, midday and at that time it would always happen up to two o’ clock in the day. They use it at mid-day, àm an eadraidh, àm an eadraidh.

[Donnie MacDonald] I would use co-thràth to mean dusk, but there is debate and argument about that and many think it is the morning, but I think it marks nightfall. You see, you know, that the evening is getting greyer, it’s just a wee while before it gets dark, that is the cò-thrath. You don’t see anything around you that well or far away from you at all.

[An t-Urr. Dòmhnall MacAmhlaigh] The evening twilight, it shows that the night is not far away, but there is still some of the day left. Ciaradh an fheasgair.

[Boireanach] Balt? I think it is something you use to dye clothes.

[Duine] I have never heard ‘balt’. Never heard of it.

[Boireanach] Balt? Never heard it.

[Boireanach] Never heard it.

[Murchadh MacSuain] Balt. There are lots of meanings for balt, but the balt we are talking about today is to do with the weather and it’s the brightness that you see in the sky that is always in the high east, that’s balt.

This programme, Beul Chainnt, was first broadcast in 2002.

 

 

Iomadh abairt airson sìde mhath

Gaelic Gàidhlig

[Eilidh NicLeòid] 'S e comharra air deagh shìde a th' ann nan deigheadh agad air a’ bhonaid agad a' crochadh air a' ghealaich. Tha iomadh abairt eile agad airson sìde mhath. 'S math an comharra air an t-sìde shamhraidh boillsgeadh dearg dhen t-solas a tha fad às.

[Lachlann MacGilliosa] Boillsge dearg dhen t-solas a tha fad às. Comharra math air sìde. Tha sin ag innse do dhaoine no do dhuine gu bheil sìde mhath air an rathad. Nuair a tha a' ghrian a' dol fodha, nuair a tha i a' dol dha na speuran 's e comharra math a th' air sin. Cha bhiodh na daoine o chionn fada, bha iad ag aithris air sin, 's dh' obraich sin a-nuas am measg nan daoine a th' ann an-diugh. Latha brosgail, cha robh thu cinnteach às idir, bha e a’ gealltainn latha math agus an-dèidh sin, dòcha nach robh e cho seasmhach ann an ceann ùine, ‘s dòcha gun thigeadh dorchadas air an speur, bha e a' cur car a' mhuiltein nad chuimhne no nad bheachd, bha e ga chur às, latha brosgalach. Tha facail cuideachd ann airson diofar amannan dhen latha is dhen oidhche. Aig àm dol fodha na grèine, thig ciaradh an fheasgair agus bidh àm na h-oidhche mar eisimpleir. Ach airson a h-uile grian a chì sinn a' dol fodha, chì sinn teile ag èiridh.

[Donnie Dòmhnallach] 'S e camhanaich, sin agad a' mhadainn no glasadh an latha, bha sin a' ciallachadh nuair a bhiodh e dorcha, bhiodh e a' tionndadh gu bhith glas agus mus soilleireachadh i.

[An t-Urr. Dòmhnall MacAmhlaigh] Camhanaich an latha, 's e facail cumanta a bha sin, ann an seo nuair a bha mise òg. Ri do thaobh, ann an seo, anns a' Bhàgh a tha thu a' faicinn ri do thaobh an seo, bhiodh mòran eathraichean ann an seo air acaire tron oidhche, bhiodh iad a' gabhail tàmh na h-oidhche ann an seo, agus cho luath 's a thigeadh camhanaich an latha, bha sin a' ciallachadh nuair a bhiodh a' ghrian a' cur an solas troimhpe anns an àird an ear, 's e sin camhanaich an latha, bhiodh iad an uair sin a-mach à seo an ceann an cosnaidh agus bhiodh an latha ag èirigh ann an làthaireach nuair a ruigeadh iad a' cheann a-muigh.

[Lachlann MacGilliosa] Gormadh an latha, 's e sin nuair a bhiodh a' ghrian ga briseadh a-mach às a' mhadainn, nuair a dh' fhàgadh tu, ‘s dòcha, far am biodh i ag èirigh às an ear ann an sin, bhiodh dìreach gormadh an latha is soillse gus a bhith soilleir, chan e dìreach, ceart soilleir ach dìreach gus a bhith soilleir, chànainn-sa sinn ri gormadh an latha.

[Eilidh NicLeòid] Agus dè mu dheidhinn àm an eadraidh

[Lachlann MacGilliosa] Àm an eadraidh, chanadh iad sin an àite a bhith ag ràdh meadhan-latha, chanadh iad "Ò, dè an t-àm a tha ann?", "Ò, àm an eadraidh". Sin agad an t-àm mar gum biodh iad a' toirt a-staigh a' chruidh airson am bleoghain, an eadhradh, agus 's ann an sin a bha iad an-còmhnaidh a' tachairt suas mu dhà dheug dhen latha. Tha thu a' cur gu feum aig meadhan-latha, àm an eadraidh, àm an eadraidh.

[Donnie Dòmhnallach] 'S e an co-thràth chanadh mi ri bheul na h-oidhche ach tha deasbad is argamaid mu dheidhinn sin is tha cuid a' smaoineachadh gur e madainn a th' ann ach tha mise a' smaoineachadh gur e comharra beul na h-oidhche. Tha thu a' faicinn, fhios agad, gu bheil feasgar a' fàs nas glasaiche, tha i dìreach greis mus fhàs i dorcha, sin an co-thràth. Chan fhaic thu rudan timcheall ort cho mhath no fada bhuat math idir.

[An t-Urr. Dòmhnall MacAmhlaigh] Ciaradh an fheasgair, tha e a' sealltainn nach eil an oidhche fada air falbh ach tha latha ann fhathast. Ciaradh an fheasgair.

[Boireannach] Balt? Tha mise a' smaoineachadh gun cuireadh tu dath air aodach leis.

[Duine] Cha chuala balt, am facal a-riamh. Cha chuala.

[Boireannach] Balt? Cha chuala.

[Boireanach] Cha chuala.

[Murchadh MacSuain] Balt. Tha iomadh ciall aig an fhacal balt, ach am balt a tha sinn a' bruidhinn air an-dràsta, tha e mu thaobh na sìde agus 's e soilleireachd a th' ann a chithear san adhar is sna speuran an-còmhnaidh san àird an iar, sin balt.

Chaidh am prògram seo, Beul Chainnt, a chraoladh an toiseach ann an 2002.

 

 

Lots of phrases for good weather

English Beurla

[Eilidh MacLeod] It's a good sign if you can hang your bonnet on the moon. There are many phrases for good weather. It's a sign of good summery weather if there is red gleam of the far-off light.

[Lachlann Gillies] A red gleam of the far-off light. A good sign of weather. That tells you there is good weather on the way. When the sun goes down, when it goes to the skies, that is a good sign. The people of long ago, they would forecast from that and that would work for people today. A choppy day, you were not sure of it at all. It would promise to be a good day and then after that it would not be so steady, maybe a strand of darkness on th sky, it would confuse the mind, it would put you off. A choppy day. There are words too for different times of the day and of the night. At the time of sundown, the evening twilight comes and night time, for example. But for every sun that goes down, we'll see another rising.

[Donnie MacDonald] Camhanaich, that is morning or dawn, that means when it is dark and it turns grey and lightens.

[Rev. Donald MacAulay] Camhanaich an latha (morning twilight), those are common words. Beside you, here, in the bay that you see beside you, lots of boats would anchor here through the night, they would take their night's rest here and as soon as morning twilight came that would mean when the sun comes in the high east, that's morning twilight, they would then be out of here to wherever they were heading and would arrive just as it was daybreak when you went out.

[Lachlann MacGilliosa] Gormadh an latha (day break), that's when the sun breaks out in the morning when you leave, maybe, it would rise from the east there and it is it daybreak when it is just light and will be lighter, it's not, proper light but just about to be light, I would say, that's daybreak.

[Eilidh MacLeod] And what about àm an eadraidh?

[Lachlann MacGilliosa] Àm an eadraidh, they would say that instead of midday, they would say “Oh, what time is it?”, “Oh, it’s midday”. That is the time when you take in the cattle for milking, midday and at that time it would always happen up to two o’ clock in the day. They use it at mid-day, àm an eadraidh, àm an eadraidh.

[Donnie MacDonald] I would use co-thràth to mean dusk, but there is debate and argument about that and many think it is the morning, but I think it marks nightfall. You see, you know, that the evening is getting greyer, it’s just a wee while before it gets dark, that is the cò-thrath. You don’t see anything around you that well or far away from you at all.

[An t-Urr. Dòmhnall MacAmhlaigh] The evening twilight, it shows that the night is not far away, but there is still some of the day left. Ciaradh an fheasgair.

[Boireanach] Balt? I think it is something you use to dye clothes.

[Duine] I have never heard ‘balt’. Never heard of it.

[Boireanach] Balt? Never heard it.

[Boireanach] Never heard it.

[Murchadh MacSuain] Balt. There are lots of meanings for balt, but the balt we are talking about today is to do with the weather and it’s the brightness that you see in the sky that is always in the high east, that’s balt.

This programme, Beul Chainnt, was first broadcast in 2002.

 

 

brosgal

choppy

camhanaich

morning twilight

Gormadh an latha

daybreak

glasadh

dawning

co-thràth

dusk

beul na h-oidhche

nightfall

ciaradh

dusk