FaclairDictionary EnglishGàidhlig

399: Beasts that are now extinct on the Maps of Scotland (1) 399: Beathaichean, a chaidh à bith, air mapaichean na h-Alba (1)

B1 - Intermediate - The Little LetterB1 - Eadar-mheadhanach - An Litir Bheag

Litir shìmplidh sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is eadar-theangachadh. A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.

Tha an litir bheag ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.

Audio is playing in pop-over.

Beathaichean, a chaidh à bith, air mapaichean na h-Alba (1)

Gaelic Gàidhlig

Chaidh cnàmhan a lorg ann an uamh ann an Innis nan Damh ann an Asainte. Bhàsaich na beathaichean o chionn fhada. Bha Alba fuar aig an àm. Dè na beathaichean a bha ann? Uill, tha an liosta inntinneach. An lioncs, am fiadh-sneachda, am madadh-allaidh, am madadh-beag (no madadh Artach) agus am mathan. An-diugh, chan eil gin de na creutairean sin beò ann an Alba.

Uill, chan eil sin buileach fìor. Tha fèidh-shneachda beò anns a’ Mhonadh Ruadh. Ach thàinig iad bhon t-Suain anns na caogadan dhen linn a dh’fhalbh. Chaidh iad à bith ann an Alba fada air ais.

Bha am madadh-allaidh beò fada, ge-tà. Suas chun an ochdamh linn deug. Ach, nuair a tha madadh ann an ainm-àite, a bheil e a’ ciallachadh madadh-allaidh? Chan eil sin cho soilleir.

Uaireannan tha ruadh anns an ainm. Mar eisimpleir – Allt a’ Mhadaidh-ruaidh faisg air an Luirg, Càrn a’ Mhadaidh-ruaidh ann an Srath Chonain agus Sgùrr a’ Mhadaidh-ruaidh ann an Cnòideart. Anns na h-eisimpleirean sin, tha sinn cinnteach gur e am madadh-ruadh, no sionnach, a tha air ainmeachadh. Ge-tà, chan eil allaidh a’ nochdadh air na mapaichean, fhad ’s as aithne dhomh. Chan eil no lioncs – no lugh, an seann ainm Gàidhlig airson lioncs.

Tha sin a’ fàgail creutair eile – am mathan no math-ghamhainn. Lorg mi dà ainm-àite anns a bheil am mathan air ainmeachadh ann an Gàidhlig, ’s dòcha.

’S e fear dhiubh Eilean Math-ghamhna. Tha sin air cladach Loch Fìne ann an Earra-Ghàidheal. Carson a tha an t-ainm sin air an eilean bheag sin? A chumadh, ’s dòcha? No a bheil sgeulachd ann mu dheidhinn? Tha eagal orm nach aithne dhomh.

’S e an t-àite eile – Allt Mhathain. Tha an t-allt sin a’ sruthadh a-mach à Loch na Bà Brice ann an Asainte. Seadh, Asainte. Beagan mhìltean air falbh bho uamh anns an d’ fhuair mathan bàs o chionn fhada.

A bheil ceangal ann eadar na dhà? Cha chreid mi gu bheil. Bhàsaich mathan nan cnàmhan còrr is fichead mìle bliadhna air ais. Ach dè am mathan, mas e mathan a bha ann, a thug ainm don allt?

Beasts that are now extinct on the Maps of Scotland (1)

English Beurla

Bones were found in a cave in Inchnadamph in Assynt. The animals died a long time ago. Scotland was cold at the time. What animals were they? Well, the list is interesting. The lynx, the reindeer, the wolf, the Arctic fox and the bear. Today, none of those creatures are alive in Scotland.

Well, that’s not entirely true. Reindeer live in the Cairngorms. But they came from Sweden in the 1950s. They became extinct in Scotland a long time ago.

The wolf lived on for a long time, however. Up until the eighteenth century. But, when madadh is in a place name, does it mean a wolf? That’s not so clear.

Sometimes there is ruadh [red-brown] in the name. For example – Allt a’ Mhadaidh-ruaidh near Lairg, Càrn a’ Mhadaidh-ruaidh in Strathconon and Sgùrr a’ Mhadaidh-ruaidh in Knoydart. In those examples we are certain that it is the fox that is named. But allaidh does not appear on the maps, as far as I’m aware. Neither does lioncs – or lugh, the old Gaelic name for lynx.

That leaves another creature – the bear. I found two place names in which the bear is named in Gaelic, perhaps.

One of them is Eilean Math-ghamhna. That’s on the shore of Loch Fyne in Argyll. Why is that name on that small island? Its shape, perhaps? Or is there a story about it? I’m afraid I don’t know.

The other place is Allt Mhathain. That burn flows out of Loch na Bà Brice [‘the loch of the speckled cow’] in Assynt. That’s right, Assynt. A few miles away from a cave in which a bear died a long time ago.

Is there a link between the two? I don’t think so. The bear of the bones died more than twenty thousand years ago. But what bear, if it was a bear, gave its name to the burn?

Beathaichean, a chaidh à bith, air mapaichean na h-Alba (1)

Gaelic Gàidhlig

Chaidh cnàmhan a lorg ann an uamh ann an Innis nan Damh ann an Asainte. Bhàsaich na beathaichean o chionn fhada. Bha Alba fuar aig an àm. Dè na beathaichean a bha ann? Uill, tha an liosta inntinneach. An lioncs, am fiadh-sneachda, am madadh-allaidh, am madadh-beag (no madadh Artach) agus am mathan. An-diugh, chan eil gin de na creutairean sin beò ann an Alba.

Uill, chan eil sin buileach fìor. Tha fèidh-shneachda beò anns a’ Mhonadh Ruadh. Ach thàinig iad bhon t-Suain anns na caogadan dhen linn a dh’fhalbh. Chaidh iad à bith ann an Alba fada air ais.

Bha am madadh-allaidh beò fada, ge-tà. Suas chun an ochdamh linn deug. Ach, nuair a tha madadh ann an ainm-àite, a bheil e a’ ciallachadh madadh-allaidh? Chan eil sin cho soilleir.

Uaireannan tha ruadh anns an ainm. Mar eisimpleir – Allt a’ Mhadaidh-ruaidh faisg air an Luirg, Càrn a’ Mhadaidh-ruaidh ann an Srath Chonain agus Sgùrr a’ Mhadaidh-ruaidh ann an Cnòideart. Anns na h-eisimpleirean sin, tha sinn cinnteach gur e am madadh-ruadh, no sionnach, a tha air ainmeachadh. Ge-tà, chan eil allaidh a’ nochdadh air na mapaichean, fhad ’s as aithne dhomh. Chan eil no lioncs – no lugh, an seann ainm Gàidhlig airson lioncs.

Tha sin a’ fàgail creutair eile – am mathan no math-ghamhainn. Lorg mi dà ainm-àite anns a bheil am mathan air ainmeachadh ann an Gàidhlig, ’s dòcha.

’S e fear dhiubh Eilean Math-ghamhna. Tha sin air cladach Loch Fìne ann an Earra-Ghàidheal. Carson a tha an t-ainm sin air an eilean bheag sin? A chumadh, ’s dòcha? No a bheil sgeulachd ann mu dheidhinn? Tha eagal orm nach aithne dhomh.

’S e an t-àite eile – Allt Mhathain. Tha an t-allt sin a’ sruthadh a-mach à Loch na Bà Brice ann an Asainte. Seadh, Asainte. Beagan mhìltean air falbh bho uamh anns an d’ fhuair mathan bàs o chionn fhada.

A bheil ceangal ann eadar na dhà? Cha chreid mi gu bheil. Bhàsaich mathan nan cnàmhan còrr is fichead mìle bliadhna air ais. Ach dè am mathan, mas e mathan a bha ann, a thug ainm don allt?

PDF

Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:

Download File

PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.

Litir do Luchd-ionnsachaidh

This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri Litir do Luchd-ionnsachaidh 703

Podcast

BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn

Other letters Litrichean eile